anukampāsvarūpākhyānametat. kañcidudanyādiduḥkhaplutamavalokya karuṇayā tatpraticikīrṣākulitacittatvamajñānino‘nu–kampā. jñāninastvadhastanabhūmikāsu viharamāṇasya janmārṇavanimagnajagadavalokanānmanāgmanaḥkhed iti.. 137..
jīvassa kuṇadi khohaṁ kaluso tti ya taṁ budhā beṁti.. 138..
jīvasya karoti kṣobhaṁ kāluṣyamiti ca taṁ budhā bruvanti.. 138..
cittakaluṣatvasvarūpākhyānametat. krodhamānamāyālobhānāṁ tīvrodaye cittasya kṣobhaḥ kāluṣyam. teṣāmev maṁdodaye tasya prasādo‘kāluṣyam. tat kādācitkaviśiṣṭakaṣāyakṣayopaśame satyajñānino bhavati. kaṣāyodayānu– vr̥tterasamagravyāvartitopayogasyāvāṁtarabhūmikāsu kadācit jñānino‘pi bhavatīti.. 138.. ----------------------------------------------------------------------------- avalokanase [arthāt saṁsārasāgarameṁ ḍube hue jagatako dekhanese] manameṁ kiṁcit khed honā vah hai..
anvayārthaḥ– [yadā] jab [krodhaḥ vā] krodh, [mānaḥ] mān, [māyā] māyā [vā] athavā [lobhaḥ] lobh [cittam āsādya] cittakā āśray pākar [jīvasya] jīvako [kṣobhaṁ karoti] kṣobh karate haiaiṁ, tab [taṁ] use [budhāḥ] jñānī [kāluṣyam iti ca bruvanti] ‘kaluṣatā’ kahate haiṁ.
ṭīkāḥ– yah, cittakī kaluṣatāke svarūpakā kathan hai. ------------------------------------------------------------------------- is gāthākī ācāryavar śrī jayasenācāryadevakr̥t ṭīkāmeṁ is prakār vivaraṇ haiḥ– tīvra tr̥ṣā, tīvra kṣudhā, tīvra
vyākul hokar anukampā karatā hai; jñānī to svātmabhāvanāko prāpta na karatā huā [arthāt nijātmāke
anubhavakī upalabdhi na hotī ho tab], saṁkleśake parityāg dvārā [–aśubh bhāvako choṛakar] yathāsambhav
pratikār karatā hai tathā use duḥkhī dekhakar viśeṣ saṁveg aur vairāgyakī bhāvanā karatā hai.
jīvane kare je kṣobh, tene kaluṣatā jñānī kahe. 138.
200
137..