kahānajainaśāstramālā] navapadārthapūrvak–mokṣamārgaprapaṁcavarṇan
mohanīyavipākasaṁpāditavikār ityarthaḥ. tadatra mohanīyavipākasaṁpāditavikār ityarthaḥ. tadatra pudgalānāṁ grahaṇahetutvādbahiraṅgakāraṇaṁ yogaḥ, viśiṣṭaśaktisthitihetutvādantaraṅgakāraṇaṁ jīvabhāv eveti.. 148..
tesiṁ pi ya rāgādī tesimabhāve ṇa bajjhaṁti.. 149..
teṣāmapi ca rāgādayasteṣāmabhāve na badhyante.. 149..
-----------------------------------------------------------------------------
isaliye yahān̐ [bandhameṁṁ], bahiraṁg kāraṇ [–nimitta] yog hai kyoṁki vah pudgaloṁke grahaṇakā hetu hai, aur aṁtaraṁg kāraṇ [–nimitta] jīvabhāv hī hai kyoṁki vah [karmapudgaloṁkī] viśiṣṭa śakti tathā sthitikā hetu hai.. 148..
bhāvārthaḥ– karmabandhaparyāyake cār viśeṣ haiṁḥ prakr̥tibandha, pradeśabandha, sthitibandha aur anubhāgabandha. isameṁ sthiti–anubhāg hī atyanta mukhya viśeṣ haiṁ, prakr̥ti–pradeś to atyanta gauṇ viśeṣ haiṁ; kyoṁki sthiti–anubhāg binā karmabandhaparyāy nāmamātra hī rahatī hai. isaliye yahān̐ prakr̥ti–pradeśabandhakā mātra ‘grahaṇ’ śabdase kathan kiyā hai aur sthiti–anubhāgabandhakā hī ‘bandha’ śabdase kahā hai.
jīvake kisī bhī pariṇāmameṁ vartatā huā yog karmake prakr̥ti–pradeśakā arthāt ‘grahaṇ’ kā nimitta hotā hai aur jīvake usī pariṇāmameṁ vartatā huā moharāgadveṣabhāv karmake sthiti–anubhāgakā arthāt ‘baṁdh’ kā nimitta hotā hai; isaliye moharāgadveṣabhāvako ‘bandha’ kā aṁtaraṁg kāraṇ [aṁtaraṁg nimitta] kahā hai aur yogako – jo ki ‘grahaṇ’ kā nimitta hai use–‘bandha’ kā bahiraṁg kāraṇ [bāhya nimitta] kahā hai.. 148..
anvayārthaḥ– [caturvikalpaḥ hetuḥ] [dravyamithyātvādi] cār prakārake hetu [aṣṭavikalpasya kāraṇam] āṭh prakārake karmoṁke kāraṇ [bhaṇitam] kahe gaye haiṁ; [teṣām api ca] unheṁ bhī [rāgādayaḥ] [jīvake] rāgādibhāv kāraṇ haiṁ; [teṣām abhāve] rāgādibhāvoṁke abhāvameṁ [na badhyante] jīv nahīṁṁ ban̐dhate. -------------------------------------------------------------------------
tenāṁy che rāgādi, jyāṁ rāgādi nahi tyāṁ baṁdh nā. 149.