218
dravyakarmamokṣahetuparamasaṁvararūpeṇ bhāvamokṣasvarūpākhyānametat. āsravaheturhi jīvasya moharāgadveṣarūpo bhāvaḥ. tadabhāvo bhavati jñāninaḥ. tadabhāve bhavatyāsravabhāvābhāvaḥ. āsravabhāvābhāve bhavati karmābhāvaḥ. karmābhāven bhavati sārvajñaṁ sarva– darśitvamavyābādhamindriyavyāpārātītamanantasukhatvañceti. sa eṣ jīvanmuktināmā bhāvamokṣaḥ. kathamiti cet. bhāvaḥ khalvatra vivakṣitaḥ karmāvr̥ttacaitanyasya kramapravartamānajñaptikriyārūpaḥ. sa khalu saṁsāriṇo‘nādimohanīyakarmodayānuvr̥ttivaśādaśuddho dravyakarmāsravahetuḥ. sa tu jñānino moharāg– dveṣānuvr̥ttirūpeṇ prahīyate. tato‘sya āsravabhāvo nirudhyate. tato niruddhāsravabhāvasyāsya mohakṣayeṇātyantanirvikāramanādimudritānantacaitanyavīryasya śuddhajñaptikriyārūpeṇāntarmuhūrta– mativāhya yugapañjñānadarśanāvaraṇāntarāyakṣeyaṇ kathañcic kūṭasthajñānatvamavāpya jñaptikriyārūpe kramapravr̥ttyabhāvādbhāvakarma vinaśyati. -----------------------------------------------------------------------------
āsravakā hetu vāstavameṁ jīvakā moharāgadveṣarūp bhāv hai. jñānīko usakā abhāv hotā hai. usakā abhāv hone par āsravabhāvakā abhāv hotā hai. āsravabhāvakā abhāv hone par karmakā abhāv hotā hai. karmakā abhāv hone par sarvajñatā, sarvadarśitā aur avyābādh, 1indriyavyāpārātīt, ananta sukh hotā hai. yah nimnānusār prakār spaṣṭīkaraṇ haieḥ–
yahān̐ jo ‘bhāv’ 3vivakṣit hai vah karmāvr̥t [karmase āvr̥t hue] caitanyakī kramānusār pravartatī jñāptikriyārūp hai. vah [kramānusār pravartatī jñaptikriyārūp bhāv] vāstavameṁ saṁsārīko anādi kālase mohanīyakarmake udayakā anusaraṇ karatī huī pariṇatike kāraṇ aśuddha hai, dravyakarmāsravakā hetu hai. parantu vah [kramānusār pravartatī jñaptikriyārūp bhāv] jñānīko moharāgadveṣavālī pariṇatirūpase hāniko prāpta hotā hai isaliye use āsravabhāvako nirodh hotā hai. isaliye jise āsravabhāvakā nirodh huā hai aise us jñānīko mohake kṣay dvārā atyanta nirvikārapanā honese, jise anādi kālase ananta caitanya aur [ananta] vīrya muṁd gayā hai aisā vah jñānī [kṣīṇamoh guṇasthānameṁ] śuddha jñaptikriyārūpase aṁtarmuhūrta vyatīt karake yugapad jñānāvaraṇ, darśanāvaraṇ aur antarāyakā kṣay honese kathaṁcit 1kūṭastha jñānako prāpta karatā hai aur is prakār use jñaptikriyāke rūpameṁ kramapravr̥ttikā abhāv honese bhāvakarmakā vināś hotā hai. ------------------------------------------------------------------------- 1. indriyavyāpārātīt=indriyavyāpār rahita. 2. jīvanmukti = jīvit rahate hue mukti; deh hone par bhī mukti. 3. vivakṣit=kathan karanā hai.