226
so sagacarittabhaṭṭho
sa svakacaritrabhraṣṭaḥ paracaritacaro bhavati jīvaḥ.. 156..
paracaritapravr̥ttasvarūpākhyānametat.
yo hi mohanīyodayānuvr̥ttivaśādrajyamānopayogaḥ san paradravye śubhamaśubhaṁ vā bhāvamādadhāti, sa svakacaritrabhraṣṭaḥ paracaritracar ityupagīyate; yato hi svadravye śuddhopayogavr̥ttiḥ svacaritaṁ, paradravye soparāgopayogavr̥ttiḥ paracaritamiti.. 156.. -----------------------------------------------------------------------------
anvayārthaḥ– [yaḥ] jo [rāgeṇ] rāgase [–raṁjit arthāt malin upayogase] [paradravye] paradravyameṁ [śubham aśubham bhāvam] śubh yā aśubh bhāv [yadi karoti] karatā hai, [saḥ jīvaḥ] vah jīv [svakacaritrabhraṣṭaḥ] svacāritrabhraṣṭa aisā [paracaritacaraḥ bhavati] paracāritrakā ācaraṇ karanevālā hai.
ṭīkāḥ– yah, paracāritrameṁ pravartan karanevāleke svarūpakā kathan hai.
jo [jīv] vāstavameṁ mohanīyake udayakā anusaraṇ karanevālīe pariṇatike vaś [arthāt mohanīyake udayakā anusaraṇ karake pariṇamit honeke kāraṇ ] raṁjit–upayogavālā [uparaktaupayogavālā] vartatā huā, paradravyameṁ śubh yā aśubh bhāvako dhāraṇ karatā hai, vah [jīv] svacāritrase bhraṣṭa aisā paracāritrakā ācaraṇ karanevālā kahā jātā hai; kyoṁki vāstavameṁ svadravyameṁ ṁśuddha–upayogarūp pariṇati vah svacāritra hai aur paradravyameṁ soparāg–upayogarūp pariṇati vah paracāritra hai.. 156..
------------------------------------------------------------------------- 1. soparāg=uparāgayukta; uparakta; malin; vikārī; aśuddha [upayogameṁ honevālā, karmodayarūp upādhike anurūp
je rāgathī paradravyamāṁ karato śubhāśubh bhāvane,
te svakacaritrathī bhraṣṭa paracāritra ācaranār che. 156.