kahānajainaśāstramālā] ṣaḍdravya–paṁcāstikāyavarṇan
[
9
tatra ca pañcānāmastikāyānāṁ samo madhyastho rāgadveṣābhyāmanupahato varṇapadavākya–sanniveśaviśiṣṭaḥ
pāṭho vādaḥ śabdasamayaḥ śabdāgam iti yāvat. teṣāmev mithyādarśanodayocchede sati samyagvāyaḥ
paricchedo jñānasamayo jñānagam iti yāvat. teṣāmevābhidhānapratyayaparicchinnānāṁ vasturūpeṇ samavāyaḥ
saṁdhāto‘rthasamayaḥ sarvapadārthasārtha iti yāvat. tadatra jñānasamayaprasiddhayartha śabdasamayasambandhenārthasamay
o‘bhidhātumabhipretaḥ. ath tasyaivārthasamayasya dvaividhyaṁ lokālok–vikalpāt.
---------------------------------------------------------------------------------------------
unakā samavāy [–paṁcāstikāyakā samyak bodh athavā samūh] [samayaḥ] vah samay hai [iti] aisā
[jinottamaiḥ prajñaptam] jinavaroṁne kahā hai. [saḥ ca ev lokaḥ bhavati] vahī lok hai. [–pān̐c
astikāyake samūh jitanā hī lok hai.]; [tataḥ] usase āge [amitaḥ alokaḥ] amāp alok
[kham] ākāśasvarūp hai.
ṭīkāḥ– yahān̐ [is gāthāmeṁ śabdarūpase, jñānarūpase aur artharūpase [–śabdasamay, jñānasamay
aur arthasamay]– aise tīn prakārase ‘samay’ śabdakā artha kahā hai tathā lok–alokarūp vibhāg
kahā hai.
vahān̐, [1] ‘sam’ arthāt madhyastha yānī jo rāgadveṣase vikr̥t nahīṁ huā; ‘vād’ arthāt varṇa
[akṣar], pad [śabda] aur vākyake samūhavālā pāṭha. pān̐c astikāyakā ‘samavād’ arthāt madhyastha
[–rāgadveṣase vikr̥t nahīṁ huā] pāṭh [–maukhik yā śāstrārūrḥ nirūpaṇ] vah śabdasamay hai, arthāt
śabdāgam vah śabdasamay hai. [2] mithyādarśanake udayakā nāś hone par, us paṁcāstikāyakā hī
samyak avāy arthāt samyak jñān vah jñānasamay hai, arthāt jñānāgam vah jñānasamay hai. [3]
kathanake nimittase jñāt hue us paṁcāstikāyakā hī vasturūpase samavāy arthāt samūh vah arthasamay
hai, arthāt sarvapadārthasamūh vah arthasamay hai. usameṁ yahān̐ jñān samayakī prasiddhike hetu śabdasamayake
sambandhase arthasamayakā kathan [śrīmadbhagavatkundakundācāryadev] karanā cāhate haiṁ.
--------------------------------------------------------------------------
samavāy =[1] sam+avāy; samyak avāy; samyak jñāna. [2] samūha. [is paṁcāstikāyasaṁgrah śāstrameṁ yahān̐
kāladvavyako–– ki jo dravya hone par bhī astikāy nahīṁ hai use ––vivakṣāmeṁ gauṇ karake ‘paṁcāstikāyakā
samavāy vah samay hai.’ aisā kahā hai; isaliye ‘chah dravyakā samavāy vah samay hai’ aise kathanake bhāvake sāth
is kathanake bhāvakā virodh nahīṁ samajhanā cāhiye, mātra vivakṣābhed hai aisā samajhanā cāhiye. aur isī prakār
anya sthān par bhī vivakṣā samajhakar aviruddha artha samajh lenā cāhiye]