Panchastikay Sangrah-Hindi (iso15919 transliteration).

< Previous Page   Next Page >


Page 11 of 264
PDF/HTML Page 40 of 293

 

background image
kahānajainaśāstramālā] ṣaḍdravya–paṁcāstikāyavarṇan
[
11
atra pañcāstikāyānāṁ viśeṣasaṁjñā sāmānyaviśeṣāstitvaṁ kāyatvaṁ coktam.
tatra jīvāḥ pudgalāḥ dharmādharmau ākāśamiti teṣāṁ viśeṣasaṁjñā anvarthāḥ pratyeyāḥ.
sāmānyaviśeṣāstitvañca teṣāmutpādavyayadhrauvyamayyāṁ sāmānyaviśeṣasattāyāṁ niyatatvādvay
vasthitatvādavaseyam. astitve niyatānāmapi na teṣāmanyamayatvam, yataste sarvadaivānanya–mayā
ātmanirvr̥ttāḥ. ananyamayatve‘pi teṣāmastitvaniyatatvaṁ nayaprayogāt. dvau hi nayau bhagavatā praṇītau–
dravyārthikaḥ paryāyārthikaśca. tatra na khalvekanayāyattādeśanā kintu tadubhayāyatā. tataḥ
paryāyārthādeśādastitve svataḥ kathaṁcidbhinna‘pi vyavasthitāḥ dravyārthādeśātsvayamev santaḥ sato‘nanyamayā
bhavantīti. kāyatvamapi teṣāmaṇumahattvāt. aṇavo‘tra pradeśā mūrto‘mūrtāśca nirvibhāgāṁśāstaiḥ
mahānto‘ṇumahāntaḥ pradeśapracayātmakā iti siddhaṁ teṣāṁ kāyatvam. aṇubhyāṁ. mahānta itiḥ vyatpattyā
---------------------------------------------------------------------------------------------

ṭīkāḥ–
yahān̐ [is gāthāmeṁ] pān̐c astikāyoṁkī viśeṣasaṁjñā, sāmānya viśeṣ–astitva tathā
kāyatva kahā hai.
vahān̐ jīv, pudgal, dharma, adharma aur ākāś–yah unakī viśeṣasaṁjñāen̐ anvartha jānanā.
ve utpād–vyay–dhrauvyamayī sāmānyaviśeṣasattāmeṁ niyat– vyavasthit [niścit vidyamān] honese
unake sāmānyaviśeṣ–astitva bhī hai aisā niścit karanā cāhiye. ve astitvameṁ niyat hone par bhī
[jisaprakār bartanameṁ rahanevālā ghī bartanase anyamay hai usīprakār] astitvase anyamay nahīṁ hai;
kyoṁki ve sadaiv apanese niṣpanna [arthāt apanese sat] honeke kāraṇ [astitvase] ananyamay hai
[jisaprakār agni uṣṇatāse ananyamay hai usīprakār]. ‘astitvase ananyamay’ hone par bhī unakā
‘astitvameṁ niyatapanā’ nayaprayogase hai. bhagavānane do nay kahe hai – dravyārthik aur paryāyārthika. vahān̐
kathan ek nayake ādhīn nahīṁ hotā kintu un donoṁ nayoṁke ādhīn hotā hai. isaliye ve
paryāyārthik kathanase jo apanese kathaṁcit bhinna bhī hai aise astitvameṁ vyavasthit [niścit sthit] haiṁ
aur dravyārthik kathanase svayamev sat [–vidyamān] honeke kāraṇ astitvase ananyamay haiṁ.
---------------------------------------------------------------------------

anvartha=arthakā anusaraṇ karatī huī; arthānusāra. [pān̐c astikāyoṁke nām unake arthānusār haiṁ.]