20
] paṁcāstikāyasaṁgrah
[bhagavānaśrīkundakunda
sattā savvapayatthā savissaruvā aṇaṁtapajjāyā.
maṁguppādadhuvattā sappaḍivakkhā havadi aikkā.. 8..
sattā sarvapadārthā saviśvarūpā anantaparyāyā.
bhaṅgotpādadhrauvyātmikā sapratipakṣā mavatyekā.. 8..
atrāstitvasvarūpamuktam.
astitvaṁ hi sattā nām sato bhāvaḥ sattvam. na sarvathā nityatayā sarvathā kṣaṇikatayā vā
vidyamānamātraṁ vastu. sarvathā nityasya vastunastattvataḥ kramabhuvāṁ bhāvānāmabhāvātkuto vikāravattvam.
sarvathā kṣaṇikasya ca tattvataḥ pratyabhijñānābhāvāt kut ekasaṁtānatvam. tataḥ pratyabhijñānahetubhūten
kenacitsvarūpeṇ dhrauvyamālambyamānaṁ kābhyāṁcitkramapravr̥ttābhyāṁ svarūpābhyāṁ pralīyamānamupajāyamānaṁ
caikakālamev paramārthatastritayīmavasthāṁ bibhrāṇaṁ vastu sadavabodhyam. at ev
sattāpyutpādavyayadhrauvyātmikā‘vaboddhavyā, bhāvabhāvavatoḥ kathaṁcidekasvarūpatvāt. sā ca trilakṣaṇasya
-----------------------------------------------------------------------------
gāthā 8
anvayārthaḥ– [sattā] sattā [bhaṅgotpādadhrauvyātmikā] utpādavyayadhrauvyātmak, [ekā] ek,
[sarvapadārthā] sarvapadārthasthit, [saviśvarūpā] saviśvarūp, [anantaparyāyā] anantaparyāyamay aur
[sapratipakṣā] sapratipakṣa [bhavati] hai.
ṭīkāḥ– yahān̐ astitvakā svarūp kahā hai.
astitva arthāt sattā nāmak satkā bhāv arthāt 1sattva.
vidyamānamātra vastu na to sarvathā nityarūp hotī hai aur na sarvathā kṣaṇikarūp hotī hai. sarvathā
nitya vastuko vāstavameṁ kramabhāvī bhāvoṁkā abhāv honese vikār [–parivartan, pariṇām] kahān̐se
hogā? aur sarvathā kṣaṇik vastumeṁ vāstavameṁ 2pratyabhijñānakā abhāv honese ekapravāhapanā kahān̐se
rahegā? isaliyee pratyabhijñānake hetubhūt kisī svarūpase dhruv rahatī huī aur kinhīṁ do kramavartī
svarūpoṁse naṣṭa hotī huī tathā utpanna hotī huī – isaprakār paramārthataḥ ek hī kālameṁ tigunī [tīn
aṁśavālī] avasthāko dhāraṇ karatī huī vastu sat jānanā. isaliye ‘sattā’ bhī
--------------------------------------------------------------------------
1. sattva=satpanāṁ; astitvapanā; vidyamānapanā; astitvakā bhāv; ‘hai’ aisā bhāva.
2. vastu sarvathā kṣaṇik ho to ‘jo pahale dekhanemeṁ [–jānanemeṁ] āī thī vahī yah vastu hai’ aisā jñān nahīṁ ho
sakatā.
sarvārthaprāpta, saviśvarūp, anaṁtaparyayavaṁt che,
sattā janam–lay–dhrauvyamay che, ek che, savipakṣa che. 8.