
sadityabhidhānasya saditi pratyayasya ca sarvapadārtheṣu tanmūlasyaivopalambhāt. saviśvarūpā ca viśvasya
samastavastuvistārasyāpi rūpaistrilakṣaṇaiḥ svabhāvaiḥ sah vartamānatvāt. anantaparyāyā
cānantābhirdravyaparyāyavyaktibhistrilakṣaṇābhiḥ parigamyamānatvāt evaṁbhūtāpi sā na khalu nirakuśā kintu
sapratipakṣā. pratipakṣo hyasattā sattāyāḥ atrilakṣaṇatvaṁ trilakṣaṇāyāḥ, anekatvamekasyāḥ,
ekapadārthasthitatvaṁ sarvapadārthasthitāyāḥ, ekarūpatvaṁ saviśvarūpāyāḥ, ekaparyāyatvamanantaparyāyāyā
iti.
‘utpādavyayadhrauvyātmak’ [trilakṣaṇā] jānanā; kyoṁki
sūcit karatī hai. aur vah [sattā] ‘sarvapadārthasthit’ hai; kyoṁki usake kāraṇ hī [–sattāke kāraṇ
hī] sarva padārthomeṁ trilakṣaṇakī [–utpādavyayadhrauvyakī], ‘sat’ aise kathanakī tathā ‘sat’ aisī
pratītikī upalabdhi hotī hai. aur vah [sattā] ‘saviśvarūp’ hai, kyoṁki vah viśvake rūpoṁ sahit
arthāt samasta vastuvistārake trilakṣaṇavāle svabhāvoṁ sahit vartatī hai. aur vah [sattā]
‘anaṁtaparyāyamay’ hai. kyoṁki vah trilakṣaṇavālī ananta dravyaparyāyarūp vyaktiyoṁse vyāpta hai. [isaprakār
sarvapadārthasthitako ekapadārthasthitapanā pratipakṣa hai; [5] saviśvarūpako ekarūpapanā pratipakṣa hai;
[6]anantaparyāyamayako ekaparyāyamayapanā pratipakṣa hai.
2. yahān̐ ‘sāmānyātmak’kā artha ‘mahā’ samajhanā cāhiye aur ‘viśeṣātmak’ kā artha ‘avāntar’ samajhanā cāhiye.
3. niraṁkuś=aṁkuś rahit; viruddha pakṣa rahit ; niḥpratipakṣa. [sāmānyaviśeṣātmak sattākā ūpar jo varṇan kiyā
apekṣāse] viruddha prakārakī haie.]
4. sapratipakṣa=pratipakṣa sahit; vipakṣa sahit; viruddha pakṣa sahita.