Panchastikay Sangrah-Hindi (iso15919 transliteration).

< Previous Page   Next Page >


Page 27 of 264
PDF/HTML Page 56 of 293

 

background image
kahānajainaśāstramālā] ṣaḍdravya–paṁcāstikāyavarṇan
[
27
vyayadhrauvyāṇi vā dravyalakṣaṇam. ekajātyavirodhini kramabhuvāṁ bhāvānāṁ saṁtāne pūrvabhāvavināśaḥ
sumacchedaḥ, uttarabhāvaprādurbhāvaśca samutpādaḥ, pūrvotarabhāvocchedotpādayorapi svajāteraparityāgo dhrauvyam.
tāni sāmānyādeśād–bhinnāni viśeṣādeśādbhinnāni yugapadbhāvīni svabhāvabhūtāni dravyasya lakṣaṇaṁ
bhavantīti. guṇaparyāyā vā dravyalakṣaṇam. anekāntātmakasya vastuno‘nvayino viśeṣā guṇā vyatirekiṇaḥ
paryāyāste dravye yaugapadyen krameṇ ca pravartamānāḥ kathañcidbhinnāḥ kathañcidabhinnāḥ svabhāvabhūtāḥ
dravyalakṣaṇatāmā–
-----------------------------------------------------------------------------
dravyakā lakṣaṇ hai. praśnaḥ–– yadi sattā aur dravya abhinna hai – sattā dravyakā svarūp hī hai, to
‘sattā lakṣaṇ hai aur dravya lakṣya hai’ – aisā vibhāg kisaprakār ghaṭit hotā hai? uttaraḥ––
anekāntātmak dravyake ananta svarūp haieṁ, unameṁse sattā bhī usakā ek svarūp hai; isaliye
anantasvarūpavālā dravya lakṣya hai aur usakā sattā nāmakā svarūp lakṣaṇ hai – aisā lakṣyalakṣaṇavibhāg
avaśya ghaṭit hotā hai. isaprakār abādhitarūpase sat dravyakā lakṣaṇ hai.]

athavā, utpādavyayadhrauvya dravyakā lakṣaṇ hai.
1ek jātikā avirodhak aisā jo kramabhāvī
bhāvoṁkā pravāh usameṁ pūrva bhāvakā vināś so vyay hai, uttar bhāvakā prādurbhāv [–bādake bhāvakī
arthāt vartamān bhāvakī utpatti] so utpād hai aur pūrva–uttar bhāvoṁke vyay–utpād hone par bhī
svajātikā atyāg so dhrauvya hai. ve utpād–vyay–dhrauvya –– jo–ki sāmānya ādeśase abhinna haiṁ
[arthāt sāmānya kathanase dravyase abhinna haiṁ], viśeṣ ādeśase [dravyase] bhinna haiṁ, yugapad vartate haieṁ
aur svabhāvabhūt haiṁ ve – dravyakā lakṣaṇ haiṁ.
athavā, guṇaparyāyeṁ dravyakā lakṣaṇ haiṁ. anekāntātmak vastuke 2anvayī viśeṣ ve guṇ haiṁ aur
vyatirekī viśeṣ ve paryāyeṁ haiṁ. ve guṇaparyāyeṁ [guṇ aur paryāyeṁ] – jo ki dravyameṁ ek hī sāth tathā
kramaśaḥ pravartate haiṁ, [dravyase] kathaṁcit bhinna aur kathaṁcit abhinna haiṁ tathā svabhāvabhūt haiṁ ve – dravyakā
lakṣaṇ haiṁ.
--------------------------------------------------------------------------
1. dravyameṁ kramabhāvī bhāvoṁkā pravāh ek jātiko khaṁḍit nahīṁ karatā–toṛatā nahīṁ hai arthāt jāti–apekṣāse
sadaiv ekatva hī rakhatā hai.
2. anvay aur vyatirekake liye pr̥ṣṭha 14 par ṭippaṇī dekhiye.