suraṇaraṇārayatiriyā jīvassa ya pajjayā bahugā.. 16..
suranaranārakatiryañco jīvasya ca paryāyāḥ bahavaḥ.. 16..
atra bhāvaguṇaparyāyāḥ prajñāpitāḥ.
bhāvā hi jīvādayaḥ ṣaṭ padārthāḥ. teṣāṁ guṇāḥ paryāyāśca prasiddhāḥ. tathāpi jīvasya vakṣyamāṇodāharaṇaprasiddhayatharmabhidhīyante. guṇā hi jīvasya jñānānubhūtilakṣaṇā śuddhacetanā, kāryānubhūtilakṣaṇā karmaphalānubhūtilakṣaṇā cāśuddhacetanā, caitanyānuvidhāyipariṇāmalakṣaṇaḥ sa– vikalpanirvikalparūpaḥ śuddhāśuddhatayā sakalavikalatāṁ -----------------------------------------------------------------------------
anvayārthaḥ– [jīvādyāḥ] jīvādi [dravya] ve [bhāvāḥ] ‘bhāv’ haiṁ. [jīvaguṇāḥ] jīvake guṇ [cetanā ca upayogaḥ] cetanā tathā upayog haiṁ [ca] aur [jīvasya paryāyāḥ] jīvakī paryāyeṁ [suranaranārakatiryañcaḥ] dev–manuṣya–nārak–tiryaṁcarūp [bahavaḥ] anek haiṁ.
ṭīkāḥ– yahā bhāvoṁ [dravyoṁ], guṇoṁṁ aur paryāyeṁ batalāye haiṁ.
jīvādi chah padārtha ve ‘bhāv’ haiṁ. unake guṇ aur paryāyeṁ prasiddha haiṁ, tathāpi 1āge [agalī gāthāmeṁ] jo udāharaṇ denā hai usakī prasiddhike hetu jīvake guṇoṁ aur paryāyoṁ kathan kiyā jātā haiḥ–
jīvake guṇoṁ 2jñānānubhūtisvarūp śuddhacetanā tathā kāryānubhūtisvarūp aur karmaphalānubhūti– svarūp aśuddhacetanā hai aur 3caitanyānuvidhāyī–pariṇāmasvarūp, savikalpanirvikalparūp, śuddhatā– --------------------------------------------------------------------------
jīvādi sau che ‘bhāv,’ jīvaguṇ cetanā upayog che;
jīvaparyayo tiryaṁc–nārak–dev–manuj anek che. 16.
36
1. agalī gāthāmeṁ jīvakī bāt udāharaṇake rūpameṁ lenā hai, isaliye us udāharaṇako prasiddha karaneke liye yahān̐ jīvake guṇoṁ aur paryāyoṁkā kathan kiyā gayā hai.
2. śuddhacetanā jñānakī anubhūtisvarūp hai aur aśuddhacetanā karmakī tathā karmaphalakī anubhūtisvarūp hai.
3. caitanya–anuvidhāyī pariṇām arthāt caitanyakā anusaraṇ karanevālā pariṇām vah upayog hai. savikalpa
upayogako jñān aur nirvikalpa upayogako darśan kahā jātā hai. jñānopayogake bhedoṁmeṁse mātra kevajñān hī śuddha
honese sakal [akhaṇḍa, paripūrṇa] hai aur anya sab aśuddha honese vikal [khaṇḍit, apūrṇa] haiṁ;
darśanopayogake bhedoṁmese mātra kevaladarśan hī śuddha honese sakal hai aur anya sab aśuddha honese vikal haiṁ.