Panchastikay Sangrah-Hindi (iso15919 transliteration). Gatha: 16.

< Previous Page   Next Page >


Page 36 of 264
PDF/HTML Page 65 of 293

 

background image
36
] paṁcāstikāyasaṁgrah
[bhagavānaśrīkundakunda
bhāvā jīvādīyā jīvaguṇā cedaṇā ya uvaogo.
suraṇaraṇārayatiriyā jīvassa ya pajjayā bahugā.. 16..
bhāvā jīvādyā jīvaguṇāścetanā copayogaḥ.
suranaranārakatiryañco jīvasya ca paryāyāḥ bahavaḥ.. 16..
atra bhāvaguṇaparyāyāḥ prajñāpitāḥ.
bhāvā hi jīvādayaḥ ṣaṭ padārthāḥ. teṣāṁ guṇāḥ paryāyāśca prasiddhāḥ. tathāpi jīvasya
vakṣyamāṇodāharaṇaprasiddhayatharmabhidhīyante. guṇā hi jīvasya jñānānubhūtilakṣaṇā śuddhacetanā,
kāryānubhūtilakṣaṇā karmaphalānubhūtilakṣaṇā cāśuddhacetanā, caitanyānuvidhāyipariṇāmalakṣaṇaḥ sa–
vikalpanirvikalparūpaḥ śuddhāśuddhatayā sakalavikalatāṁ
-----------------------------------------------------------------------------
gāthā 16

anvayārthaḥ–
[jīvādyāḥ] jīvādi [dravya] ve [bhāvāḥ] ‘bhāv’ haiṁ. [jīvaguṇāḥ] jīvake guṇ
[cetanā ca upayogaḥ] cetanā tathā upayog haiṁ [ca] aur [jīvasya paryāyāḥ] jīvakī paryāyeṁ
[suranaranārakatiryañcaḥ] dev–manuṣya–nārak–tiryaṁcarūp [bahavaḥ] anek haiṁ.
ṭīkāḥ– yahā bhāvoṁ [dravyoṁ], guṇoṁṁ aur paryāyeṁ batalāye haiṁ.
jīvādi chah padārtha ve ‘bhāv’ haiṁ. unake guṇ aur paryāyeṁ prasiddha haiṁ, tathāpi 1āge [agalī
gāthāmeṁ] jo udāharaṇ denā hai usakī prasiddhike hetu jīvake guṇoṁ aur paryāyoṁ kathan kiyā jātā
haiḥ–
jīvake guṇoṁ 2jñānānubhūtisvarūp śuddhacetanā tathā kāryānubhūtisvarūp aur karmaphalānubhūti–
svarūp aśuddhacetanā hai aur 3caitanyānuvidhāyī–pariṇāmasvarūp, savikalpanirvikalparūp, śuddhatā–
--------------------------------------------------------------------------
1. agalī gāthāmeṁ jīvakī bāt udāharaṇake rūpameṁ lenā hai, isaliye us udāharaṇako prasiddha karaneke liye yahān̐
jīvake guṇoṁ aur paryāyoṁkā kathan kiyā gayā hai.
2. śuddhacetanā jñānakī anubhūtisvarūp hai aur aśuddhacetanā karmakī tathā karmaphalakī anubhūtisvarūp hai.
3. caitanya–anuvidhāyī pariṇām arthāt caitanyakā anusaraṇ karanevālā pariṇām vah upayog hai. savikalpa
upayogako jñān aur nirvikalpa upayogako darśan kahā jātā hai. jñānopayogake bhedoṁmeṁse mātra kevajñān hī śuddha
honese sakal [akhaṇḍa, paripūrṇa] hai aur anya sab aśuddha honese vikal [khaṇḍit, apūrṇa] haiṁ;
darśanopayogake bhedoṁmese mātra kevaladarśan hī śuddha honese sakal hai aur anya sab aśuddha honese vikal haiṁ.

jīvādi sau che ‘bhāv,’ jīvaguṇ cetanā upayog che;
jīvaparyayo tiryaṁc–nārak–dev–manuj anek che. 16.