pratisamayasaṁbhavadagurulaghuguṇahānivr̥ddhinirvr̥ttasvabhāvaparyāyasaṁtatyavicchedakenaiken sopādhinā manuṣyatvalakṣaṇen paryāyeṇ vinaśyati jīvaḥ, tathāvidhen devatvalakṣaṇen nārakatiryaktvalakṣaṇen vānyen paryāyeṇotpadyate. na ca manuṣyatven nāśe jīvatvenāpi naśyati, devatvādinotpāde jīvatvenāpyutpadyateḥ kiṁ tu saducchedamasadutpādamantareṇaiv tathā vivartat iti..17..
uppaṇṇo ya viṇaṭṭho devo maṇusu tti pajjāo.. 18..
utpannaśca vinaṣṭo devo manuṣya iti paryāyaḥ.. 18..
atra kathaṁcidvayayotpādavattve‘pi dravyasya sadāvinaṣṭānutpannatvaṁ khyāpitam. yadev pūrvottaraparyāyavivekasaṁparkāpāditāmubhayīmavasthāmātmasātkurvāṇamucchidyamānamutpadya–mānaṁ ca -----------------------------------------------------------------------------
pratisamay honevālī aguruladhuguṇakī hānivr̥ddhise utpanna honevālī svabhāvaparyāyoṁkī saṁtatikā vicched na karanevālī ek sopādhik manuṣyatvasvarūp paryāyase jīv vināśako prāpta hotā hai aur tathāvidh [–svabhāvaparyāyoṁke pravāhako na toṛanevālī sopādhik] devatvasvarūp, nārakatvasvarūp yā tiryaṁcatvasvarūp anya paryāyase utpanna hotā hai. vahān̐ aisā nahīṁ hai ki manuṣyapatvase vinaṣṭa honepar jīvatvase bhī naṣṭa hotā hai aur devatvase ādise utpād honepar jīvatva bhī utpanna hotā hai, kintu satke ucched aur asatke utpād binā hī tadanusār vivartan [–parivartan, pariṇaman] karatā hai.. 17..
anvayārthaḥ– [saḥ ca ev] vahī [yāti] janma letā hai aur [maraṇaṁyāti] mr̥tyu prāpta karatā hai tathāpi [na ev utpannaḥ] vah utpanna nahīṁ hotā [ca] aur [na naṣṭaḥ] naṣṭa nahīṁ hotā; [devaḥ manuṣyaḥ] dev, munaṣya [iti paryāyaḥ] aisī paryāy [utpannaḥ] utpanna hotī hai [ca] aur [vinaṣṭaḥ] vinaṣṭa hotī hai.
ṭīkāḥ– yahān̐, dravya kathaṁcit vyay aur utpādavālā honepar bhī usakā sadā avinaṣṭapanā aur anutpannapanā kahā hai. --------------------------------------------------------------------------
janme mare che te ja, topaṇ nāś–udbhav nav lahe;
sur–mānavādik paryayo utpanna ne lay thāy che. 18.
38