atrātyantāsadutpādatvaṁ siddhasya niṣiddham. yathā stokakālānvayiṣu nāmakarmaviśeṣodayanirvr̥tteṣu jīvasya devādiparyāyeṣvekasmin svakāraṇanivr̥tau nivr̥tte‘bhūtapūrva ev cānyasminnutpanne nāsadutpattiḥ, tathā dīrdhakālā– nvayini jñānāvaraṇādikarmasāmānyodayanirvr̥ttisaṁsāritvaparyāye bhavyasya svakāraṇanivr̥ttau nivr̥tte sumutpanne cābhūtapūrve siddhatvaparyāye nāsadutpattiriti. kiṁ ca–yathā drāghīyasi veṇudaṇḍe vyavahitā– vyavahitavicitracitrakirmīratākhacitādhastanārdhabhāge ekāntavyavahitasuviśuddhordhvārdhabhāge‘vatāritā draṣṭiḥ samantato vicitracitrakirmīratāvyāptiṁ paśyantī samunaminoti tasya sarvatrāviśuddhatvaṁ, tathā kvacidapi jīvadravye vyavahitāvyavahitajñānāvaraṇādikarmakirmīratākhacitabahutarādhastanabhāge ekānta– vyavahitasuviśuddhabahutarordhvabhāge‘vatāritā buddhiḥ samantato jñānāvaraṇādikarmakirmīratāvyāpti vyavasyantī samanuminoti tasya sarvatrāviśuddhatvam. yathā ca tatra veṇudaṇḍe vyāptijñānābhāsani– bandhanavicitracitra kirmīratānvayaḥ tathā ca kvacijjīvadravye jñānāvar– ----------------------------------------------------------------------------- jisaprakār kuch samay tak anvayarūpase [–sāth–sāth] rahane vālī, nāmakarmaviśeṣake udayase utpanna honevālī jo devādiparyāyeṁ unameṁse jīvako ek paryāy svakāraṇakī nivr̥tti honepar nivr̥tta ho tathā anya koī abhūtapūrva paryāyahī utpannaho, vahān̐ asatkī utpatti nahīṁ hai; usīprakār dīrdha kāl tak anvayarūpase rahanevālī, jñānavaraṇādikarmasāmānyake udayase utpanna honevālī saṁsāritvaparyāy bhavyako svakāraṇakī nivr̥tti hone par nivr̥tta ho aur abhūtapūrva [–pūrvakālameṁ nahīṁ huī aisī] siddhatvaparyāy utpanna ho, vahān̐ asatkī utpatti nahīṁ hai.
punaśca [viśeṣ samajhāyā jātā hai.]ḥ–
jis prakār jisakā vicitra citroṁse citravicitra nīcekā ardha bhāg kuch ḍhan̐kāhuā aur kuch bin ḍhan̐kā ho tathā suviśuddha [–acitrit] ūparakā ardha bhāg mātra ḍhan̐kā huā hī ho aise bahut laṁbe bān̐s par draṣṭi ḍālanese vah draṣṭi sarvatra vicitra catroṁse hue citravicitrapanekī vyāptikā nirṇay karatī huī ‘vah bān̐s sarvatra aviśuddha hai [arthāt sampūrṇa raṁgabiraṁgā hai]’ aisā anumān karatī hai; usīprakār jisakā jñānāvaraṇādi karmoṁse huā citravicitratāyukta [–vividh vibhāvaparyāyavālā] bahut baṛā nīcekā bhāg kuch ḍhan̐kā huā aur kuch bin ḍhan̐kā hai tathā suviśuddha [siddhaparyāyavālā], bahut baṛā ūparakā bhāg mātra ḍhan̐kā huā hī hai aise kisī jīvadravyameṁ buddhi lagānese vah buddhi sarvatra jñānāvaraṇādi karmase hue citravicitrapanekī vyāptikā nirṇay karatī huī ‘vah jīv sarvatra aviśuddha hai [arthāt sampūrṇa saṁsāraparyāyavālā hai]’ aisā anumān karatī hai. punaśca jis prakār us bān̐sameṁ vyāptijñānābhāsakā kāraṇ [nīceke khule bhāgameṁ] vicitra citroṁse hue citravicitrapanekā anvay [– saṁtati, pravāh] hai, usīprakār us jīvadravyameṁ vyāptijñānābhāsakā kāraṇ [niceke khule bhāgameṁ]
42