Panchastikay Sangrah-Hindi (iso15919 transliteration).

< Previous Page   Next Page >


Page 45 of 264
PDF/HTML Page 74 of 293

 

background image
kahānajainaśāstramālā] ṣaḍdravya–paṁcāstikāyavarṇan
[
45
jīvasyotpādavyayasaducchedāsadutpādakartr̥tvopapattyupasaṁhāro‘yam.
dravyaṁ hi sarvadā‘vinaṣṭānutpannamāmnatam tato jīvadravyasya dravyarūpeṇ nityatvamupanyastam tasyaiv
devādiparyāyarūpeṇ prādurbhavato bhāvakartr̥tvamuktaṁ; tasyaiv ca manuṣyādiparyāyarūpeṇ
vyayato‘bhāvakartr̥tvamākhyātaṁ; tasyaiv ca sato devādiparyāyasyocchedamārabhamāṇasya bhāvābhāv–
kartr̥tvamuditaṁ; tasyaiv cāsataḥ punarmanuṣyādiparyāyasyotpādamārabhamāṇasyābhāvabhāvakartr̥tvamabhihitam
sarvamidamanavadyaṁ dravyaparyāyāṇāmanyataraguṇamukhyatven vyākhyānāt tathā hi–yadā jīvaḥ paryāy–guṇatven
dravyamukhyatven vivakṣyate tadā notpadyate, na vinaśyati, na ca kramavr̥ttyāvartamānatvāt
-----------------------------------------------------------------------------
gāthā 21
anvayārthaḥ– [evam] isaprakār [guṇaparyayaiḥ sahit] guṇaparyāy sahit [jīvaḥ] jīv [saṁsaran]
saṁsaraṇ karatā huā [bhāvam] bhāv, [abhāvam] abhāv, [bhāvābhāvam] bhāvābhāv [ca] aur
[abhāvabhāvam] abhāvabhāvako [karoti] karatā hai.
ṭīkāḥ– yah, jīv utpād, vyay, sat–vināś aur asat–utpādakā kartr̥tva honekī
siddhirūp upasaṁhār hai.
dravya vāstavameṁ sarvadā avinaṣṭa aur anutpanna āgamameṁ kahā hai; isaliye jīvadravyako dravyarūpase
nityapanā kahā gayā. [1] devādiparyāyarūpase utpanna hotā hai isaliye usīko [–jīvadravyako hī]
bhāvakā [–utpādakā] kartr̥tva kahā gayā hai; [2] manuṣyādiparyāyarūpase nāśako prāpta hotā hai
isaliye usīko abhāvakā [–vyayakā] kartr̥tva kahā gayā hai; [3] sat [vidyamān] devādiparyāyakā
nāś karatā hai isaliye usīko bhāvābhāvakā [–satke vināśakā] kartr̥tva kahā gayā hai; aur [4]
phirase asat [–avidyamān] manuṣyādiparyāyakā utpād karatā hai isaliye usīko abhāvabhāvakā [–
asatke utpādakā] kartr̥tva kahā gayā hai.
–yah sab niravadya [nirdoṣ, nirbādh, aviruddha] hai, kyoṁki dravya aur paryāyomeṁse ekakī
gauṇatāse aur anyakī mukhyatāse kathan kiyā jātā hai. vah is prakār haiḥ––