kahānajainaśāstramālā] ṣaḍdravya–paṁcāstikāyavarṇan
[
49
vavagadapaṇavaṇṇaraso vavagadadogaṁdhaaṭṭhaphāso ya.
agurulahugo amutto vaṭṭaṇalakkho ya kālo tti.. 24..
vyapagatapaścavarṇaraso vyapagatadvigandhāṣṭasparśaśca.
agurulaghuko amūrto vartanalakṣaṇaśca kāl iti.. 24..
-----------------------------------------------------------------------------
gāthā 24
anvayārthaḥ– [kālaḥ iti] kāl [niścayakāl] [vyapagatapañcavarṇarasaḥ] pān̐c varṇa aur pān̐c ras
rahit, [vyapagatadvigandhāṣṭasparśaḥ ca] do gaṁdh aur āṭh sparśa rahit, [agurulaghukaḥ ] agurulaghu,
[amūrtaḥ] amūrta [ca] aur [vartanalakṣaṇaḥ] vartanālakṣaṇavālā hai.
bhāvārthaḥ– yahān̐ niścayakālakā svarūp kahā hai.
lokākāśake pratyek pradeśameṁ ek–ek kālāṇu [kāladravya] sthit hai. vah kālāṇu
[kāladravya] so niścayakāl hai. alokākāśameṁ kālāṇu [kāladravya] nahīṁ hai.
vah kāl [niścayakāl] varṇa–gaṁdh–ras–sparśa rahit hai, varṇādi rahit honese amūrta hai aur
amūrta honese sūkṣma, atandriyajñānagrāhya hai. aur vah ṣaṭguṇahānivr̥ddhisahit agurulaghutvasvabhāvavālā
hai. kālakā lakṣaṇ vartanāhetutva hai; arthāt jis prakār śītar̥tumeṁ svayaṁ adhyayanakriyā karate hue
puruṣako agni sahakārī [–bahiraṁg nimitta] hai aur jis prakār svayaṁ ghumane kī kriyā karate hue
kumbhārake cākako nīcekī kīlī sahakārī hai usī prakār niścayase svayamev pariṇāmako prāpta jīv–
pudgalādi dravyoṁko [vyavahārase] kālāṇurūp niścayakāl bahiraṁg nimitta hai.
praśnaḥ– alokameṁ kāladravya nahīṁ hai vahān̐ ākāśakī pariṇati kis prakār ho sakatī hai?
--------------------------------------------------------------------------
śrī amr̥tacadrācāryadevane is 24vīṁ gāthākī ṭīkā likhī nahīṁ hai isalie anuvādameṁ anvayārthake bād turanta
bhāvārtha likhā gayā hai.
rasavarṇapaṁcak sparśa–aṣṭak, gaṁdhayugal vihīn che,
che mūrtihīn, agurulaghuk che, kāḷ vartanaliṁg che. 24.