50
] paṁcāstikāyasaṁgrah
[bhagavānaśrīkundakunda
samao ṇimiso kaṭṭhā kalā ya ṇālī tado divārattī.
māsoduayaṇasaṁvaccharo tti kālo parāyatto.. 25..
samayo nimiṣaḥ kāṣṭhā kalā ca nālī tato divārātra.
māsartvayanasaṁvatsaramiti kālaḥ parāyatta.. 25..
atra vyavahārakālasya kathaṁcitparāyattatvaṁ dyotitam.
paramāṇupracalanāyattaḥ samayaḥ. nayanapuṭaghaṭanāyatto nimiṣaḥ. tatsaṁkhyāviśeṣataḥ kāṣṭhā kalā nālī
-----------------------------------------------------------------------------
uttaraḥ– jis prakār laṭakatī huī lambī ḍorīko, lambe bān̐sako yā kumhārake cākako ek hī
sthān par sparśa karane par sarvatra calan hotā hai, jis prakār manojña sparśanendriyaviṣayakā athavā
rasanendriyaviṣayakā śarīrake ek hī bhāgameṁ sparśa hone par bhī sampūrṇa ātmāmeṁ sukhānubhav hotā hai
aur jis prakār sarpadaṁś yā vraṇ [ghāv] ādi śarīrake ek hī bhāgameṁ hone par bhī sampūrṇa ātmāmeṁ
duḥkhavedanā hotī hai, usī prakār kāladravya lokākāśameṁ hī hone par bhī sampūrṇa ākāśameṁ pariṇati
hotī hai kyoṁki ākāś akhaṇḍa ek dravya hai.
yahān̐ yah bāt mukhyataḥ dhyānameṁ rakhanā cāhiye ki kāl kisī dravyako pariṇamit nahīṁ karatā,
sampūrṇa svataṁtratāse svayamev pariṇamit honevāle dravyoṁko vah bāhyanimittamātra hai .
is prakār niścayakālakā svarūp darśāyā gayā.. 24..
gāthā 25
anvayārthaḥ– [samayaḥ] samay, [nimiṣaḥ] nimeṣ, [kāṣṭhā] kāṣṭhā, [kalā ca] kalā, [nālī]
ghaṛī, [tataḥ divārātraḥ] ahorātra, [–divas], [māsartvayanasaṁvatsaram] mās, r̥tu, ayan aur varṣa
– [iti kālaḥ] aisā jo kāl [arthāt vyavahārakāl] [parāyattaḥ] vah parāśrit hai.
ṭīkāḥ– yahān̐ vyavahārakālakā kathaṁcit parāśritapanā darśāyā hai.
paramāṇuke gamanake āśrit samay hai; āṁkhake micaneke āśrit nimeṣ hai; usakī [–nimeṣakī]
amuk saṁkhyāse kāṣṭhā, kalā aur ghaṛī hotī hai; sūryake gamanake āśrit ahorātra hotā hai; aur
usakī [–ahorātrakī] amuk saṁkhyāse mās, r̥tu, ayan aur varṣa hote haiṁ. –aisā vyavahārakāl