māsoduayaṇasaṁvaccharo tti kālo parāyatto.. 25..
māsartvayanasaṁvatsaramiti kālaḥ parāyatta.. 25..
atra vyavahārakālasya kathaṁcitparāyattatvaṁ dyotitam. paramāṇupracalanāyattaḥ samayaḥ. nayanapuṭaghaṭanāyatto nimiṣaḥ. tatsaṁkhyāviśeṣataḥ kāṣṭhā kalā nālī -----------------------------------------------------------------------------
uttaraḥ– jis prakār laṭakatī huī lambī ḍorīko, lambe bān̐sako yā kumhārake cākako ek hī sthān par sparśa karane par sarvatra calan hotā hai, jis prakār manojña sparśanendriyaviṣayakā athavā rasanendriyaviṣayakā śarīrake ek hī bhāgameṁ sparśa hone par bhī sampūrṇa ātmāmeṁ sukhānubhav hotā hai aur jis prakār sarpadaṁś yā vraṇ [ghāv] ādi śarīrake ek hī bhāgameṁ hone par bhī sampūrṇa ātmāmeṁ duḥkhavedanā hotī hai, usī prakār kāladravya lokākāśameṁ hī hone par bhī sampūrṇa ākāśameṁ pariṇati hotī hai kyoṁki ākāś akhaṇḍa ek dravya hai.
yahān̐ yah bāt mukhyataḥ dhyānameṁ rakhanā cāhiye ki kāl kisī dravyako pariṇamit nahīṁ karatā, sampūrṇa svataṁtratāse svayamev pariṇamit honevāle dravyoṁko vah bāhyanimittamātra hai .
is prakār niścayakālakā svarūp darśāyā gayā.. 24..
anvayārthaḥ– [samayaḥ] samay, [nimiṣaḥ] nimeṣ, [kāṣṭhā] kāṣṭhā, [kalā ca] kalā, [nālī] ghaṛī, [tataḥ divārātraḥ] ahorātra, [–divas], [māsartvayanasaṁvatsaram] mās, r̥tu, ayan aur varṣa – [iti kālaḥ] aisā jo kāl [arthāt vyavahārakāl] [parāyattaḥ] vah parāśrit hai.
ṭīkāḥ– yahān̐ vyavahārakālakā kathaṁcit parāśritapanā darśāyā hai.
paramāṇuke gamanake āśrit samay hai; āṁkhake micaneke āśrit nimeṣ hai; usakī [–nimeṣakī] amuk saṁkhyāse kāṣṭhā, kalā aur ghaṛī hotī hai; sūryake gamanake āśrit ahorātra hotā hai; aur usakī [–ahorātrakī] amuk saṁkhyāse mās, r̥tu, ayan aur varṣa hote haiṁ. –aisā vyavahārakāl
50