Panchastikay Sangrah-Hindi (iso15919 transliteration).

< Previous Page   Next Page >


Page 52 of 264
PDF/HTML Page 81 of 293

 

] paṁcāstikāyasaṁgrah
[bhagavānaśrīkundakunda

atra vyavahārakālasya kathaṁcit parāyattatve sadupapattiruktā.

ih hi vyavahārakāle nimiṣasamayādau asti tāvat cir iti kṣipra iti saṁpratyayaḥ. sa khalu dīrdhahrasvakālanibaṁdhanaṁ pramāṇamaṁtareṇ na saṁbhāvyate. tadapi pramāṇaṁ pudgaladravyapariṇāmamantareṇ nāvadhāryate. tataḥparapariṇāmadyotamānatvādvayavahārakālo niścayenānanyāśrito‘pi pratītyabhav ityabhi–dhīyate. tadatrāstikāyasāmānyaprarūpaṇāyāmastikāyatvābhāvātsākṣādanupanyasyamāno‘pi

-----------------------------------------------------------------------------

gāthā 26

anvayārthaḥ– [ciraṁ vā kṣipraṁ] ‘cir’ athavā ‘kṣipra’ aisā jñān [–adhik kāl athavā alpa kāl aisā jñān] [mātrārahitaṁ tu] parimāṇ binā [–kālake māp binā] [na asti] nahīṁ hotā; [sā mātrā api] aur vah parimāṇ [khalu] vāstavameṁ [pudgaladravyeṇ vinā] pudgaladravyake nahīṁ hotā; [tasmāt] isaliye [kālaḥ pratītyabhavaḥ] kāl āśritarūpase upajanevālā hai [arthāt vyavahārakāl parakā āśray karake utpanna hotā hai aisā upacārase kahā jātā hai].

ṭīkāḥ– yahān̐ vyavahārakālake kathaṁcit parāśritapaneke viṣayameṁ satya yukti kahī gaī hai.

pratham to, nimeṣ–samayādi vyavahārakālameṁ ‘cir’ aur ‘kṣipra’ aisā jñān [–adhik kāl aur alpa kāl aisā jñān hotā hai]. vah jñān vāstavameṁ adhik aur alpa kāl sāth sambandha rakhanevāle pramāṇ [–kālaparimāṇ] binā saṁbhavit nahīṁ hotā; aur vah pramāṇ pudgaladravyake pariṇām binā niścit nahīṁ hotā. isaliye, vyavahārakāl parake pariṇām dvārā jñāt honeke kāraṇ – yadyapi niścayase vah anyake āśrit nahīṁ hai tathāpi – āśritarūpase utpanna honevālā [–parake avalambanase upajanevālā] kahā jātā hai.

isaliye yadyapi kālako astikāyapaneke abhāvake kāraṇ yahān̐ astikāyakī sāmānya prarūpaṇāmeṁ usakā sākṣāt kathan nahīṁṁ hai tathāpi, jīv–pudgalake pariṇāmakī anyathā anupapatti dvārā siddha honevālā niścayarūp kāl aur unake pariṇāmake āśrit niścit honevālā vyavahārarūp kāl paṁcāstikāyakī bhān̐ti lokarūpase pariṇat hai– aisā, atyanta tīkṣṇa daṣṭise jānā jā sakatā hai. -------------------------------------------------------------------------- sākṣāt =sīdhā [kālakā vistr̥t sīdhā kathan śrī pravacanasārake dvitīy–śrutaskaṁdhameṁ kiyā gayā hai; isaliye

kālakā svarūp vistārase jānaneke icchuk jijñāsukoe pravacanasārameṁse te jān lenā cāhiye.]

52