
caitanyapariṇāmalakṣaṇenopayogenopalakṣitatvādupayogaviśeṣitaḥ. niścayen bhāvakarmaṇāṁ, vyavahāreṇ
dravyakarmaṇāmāsravaṇabaṁdhanasaṁvaraṇanirjaraṇamokṣaṇeṣu svayamīśatvāt prabhuḥ. niścayen
paudgalikakarmanimittātmapariṇāmānāṁ, vyavahāreṇātmapariṇāmanimittapaudgalikakarmaṇāṁ kartr̥tvātkartā.
niścayenaśubhāśubhakarmanimittasukhaduḥkhapariṇāmānāṁ, vyavahāreṇ śubhāśubhakarmasaṁpādi–teṣṭāniṣṭaviṣayāṇāṁ
bhoktr̥tvādbhoktā. niścayen lokamātro‘pi viśiṣṭāvagāhapariṇāmaśaktiyukta–tvānnāmakarmanirvr̥ttamaṇu mahacca
śarīramadhitiṣṭhan vyavahāreṇ dehamātraḥ. vyavahāreṇ karmabhiḥ sahaikatvapariṇāmānmūrto‘pi niścayen
‘upayogalakṣit’ hai; niścayase bhāvakarmoṁke āsrav, baṁdh, saṁvar, nirjarā aur mokṣa karanemeṁ svayaṁ īś
[samartha] honese ‘prabhu’ hai, vyavahārase [asadbhūt vyavahāranayase] dravyakarmoṁke āsrav, baṁdh, saṁvar,
nirjarā aur mokṣa karanemeṁ svayaṁ īś honese ‘prabhu’ hai; niścayase paudgalik karma jinakā nimitta hai
aise ātmapariṇāmoṁkā kartr̥tva honese ‘kartā’ hai, vyavahārase [asadbhūt vyavahāranayase] ātmapariṇām
jinakā nimitta hai aise paudgalik karmoṁkā kartr̥tva honese ‘kartā’ hai; niścayase śubhāśubh karma
jinakā nimitta hai aise sukhaduḥkhapariṇāmoṁkā bhoktr̥tva honese ‘bhoktā’ hai, vyavahārase [asadbhūt
vyavahāranayase] śubhāśubh karmoṁse saṁpādit [prāpta] iṣṭāniṣṭa viṣayoṁkā bhoktr̥tva honese ‘bhoktā’ hai;
niścayase lokapramāṇ hone par bhī, viśiṣṭa avagāhapariṇāmakī śaktivālā honese nāmakarmase racit
choṭe–baṛe śarīrameṁ rahatā huā vyavahārase [sadbhūt vyavahāranayase] ‘dehapramāṇ’ hai; vyavahārase
[asadbhūt vyavahāranayase] karmoṁke sāth ekatvapariṇāmake kāraṇ mūrta hone par bhī, niścayase arūpī–
svabhāvavālā honeke kāraṇ ‘amūrta’ hai;
2. saṁsārī ātmā niścayase nimittabhūt pudgalakarmoṁko anurūp aise naimittik ātma pariṇāmoṁke sāth [arthāt
naimittik pudgalakarmoṁke sāth [arthāt dravyakarmoṁke sāth] saṁyukta honese karmasaṁyukta hai.