Panchastikay Sangrah-Hindi (iso15919 transliteration).

< Previous Page   Next Page >


Page 60 of 264
PDF/HTML Page 89 of 293

 

background image
60
] paṁcāstikāyasaṁgrah
[bhagavānaśrīkundakunda
idaṁ siddhasya nirupādhijñānadarśanasukhasamarthanam.

ātmā hi jñānadarśanasukhasvabhāvaḥ saṁsārāvasthāyāmanādikarmakl̥eśasaṁkocitātmaśaktiḥ
paradravyasaṁparkeṇ krameṇ kiṁcit kiṁcijjānāti paśyati, parapratyayaṁ mūrtasaṁbaddhaṁ savyābādhaṁ sāṁtaṁ
sukhamanubhavati ca. yadā tvasya karmakl̥eśāḥ sāmastyen praṇaśyanti, tadā‘nargalāsaṁkucitātma–
śaktirasahāyaḥ svayamev yugapatsamagraṁ jānāti paśyati, svapratyayamamūrtasaṁbaddhamavyābādhamanaṁtaṁ sukh
manubhavati ca. tataḥ siddhasya samastaṁ svayamev jānataḥ paśyataḥ, sukhamanubhavataśca svaṁ, na pareṇ
prayojanamiti.. 29..
-----------------------------------------------------------------------------
bhāvārthaḥ– siddhabhagavān [tathā kevalībhagavān] svayamev sarvajñatvādirūpase pariṇamit hote haiṁ;
unake us pariṇamanameṁ leśamātra bhī [indriyādi] parakā ālamban nahīṁ hai.
yahān̐ koī sarvajñakā niṣedh karanevālā jīv kahe ki– ‘sarvajña hai hī nahīṁ, kyoṁki dekhanemeṁ
nahīṁ āte,’ to use nimnoktānusār samajhāte haiṁḥ–
he bhāī! yadi tum kahate ho ki ‘sarvajña nahīṁ hai,’ to ham pūchate haiṁ ki sarvajña kahān̐ nahīṁ hai?
is kṣetrameṁ aur is kālameṁ athavā tīnoṁ lokameṁ aur tīnoṁ kālameṁ? yadi ‘is kṣetrameṁ aur is
kālameṁ sarvajña nahīṁ hai’ aisā kaho, to vah saṁmat hī hai. kintu yadi ‘ tīnoṁ lokameṁ aur tīnoṁ
kālameṁ sarvajña nahīṁ hai ’ aisā kaho to ham pūchate haiṁ ki vah tumane kaise jānā? ydi tīnoṁ lokako
aur tīnoṁ kālako sarvajña rahit tumane dekh–jān liyā to tumhīṁ sarvajña ho gaye, kyoṁki jo tīn
lok aur tīn kālako jāne vahī sarvajña hai. aur yadi sarvajña rahit tīnoṁ lok aur tīnoṁ kālako
tumane nahīṁ dekhā–jānā hai to phir ‘ tīn lok aur tīn kālameṁ sarvajña nahīṁ hai ’ aisā tum kaise
kah sakate ho? is prakār siddha hotā hai ki tumhārā kiyā huā sarvajñakā niṣedh yogya nahīṁ hai.
he bhāī! ātmā ek padārtha haie aur jñān usakā svabhāv hai; isaliye us jñānakā sampūrṇa
vikās hone par aisā kuch nahīṁ rahatā ki jo us jñānameṁ ajñāt rahe. jis prakār paripūrṇa
uṣṇatārūp pariṇamit agni samasta dāhyako jalātī hai, usī prakār paripūrṇa jñānarūp pariṇamit