kahānajainaśāstramālā] ṣaḍdravya–paṁcāstikāyavarṇan
[
61
pāṇehiṁ caduhiṁ jīvadi jīvissadi jo hu jīvido puvvaṁ.
so jīvo pāṇā puṇ balamiṁdiyamāu ussāso.. 30..
prāṇaiścaturbhirjīvati jīviṣyati yaḥ khalu jīvitaḥ pūrvam.
sa jīvaḥ prāṇāḥ punarbalamindriyamāyurucchavāsaḥ.. 30..
jīvatvaguṇavyākhyeyam.
-----------------------------------------------------------------------------
ātmā samasta jñeyako jānatā hai. aisī sarvajñadaśā is kṣetrameṁ is kālameṁ [arthāt is kṣetrameṁ is
kālameṁ janma lene vāle jīvoṁko ] prāpta nahīṁ hotī tathāpi sarvajñatvaśaktivāle nij ātmākā spaṣṭa
anubhav is kṣetrameṁ is kālameṁ bhī ho sakatā hai.
yah śāstra adhyātma śāstra honese yahān̐ sarvajñasiddhikā vistār nahīṁ kiyā gayā hai; jijñāsuko
vah anya śāstromeṁ dekh lenā cāhiye.. 29..
gāthā 30
anvayārthaḥ– [yaḥ khalu] jo [caturbhiḥ prāṇaiḥ] cār prāṇoṁse [jīvati] jītā hai, [jīviṣyati]
jiyegā aur [jīvitaḥ pūrvam] pūrvakālameṁ jītā thā, [saḥ jīvaḥ] vah jīv hai; [punaḥ prāṇāḥ] aur
prāṇ [indriyam] indriy, [balam] bal, [āyuḥ] āyu tathā [ucchavāsaḥ] ucchvās hai.
ṭīkāḥ– yah, jīvatvaguṇakī vyākhyā hai.
prāṇ indriy, bal, āyu aur ucchvāsasvarūp hai. unameṁ [–prāṇoṁmeṁ], citsāmānyarūp
anvayavāle ve bhāvaprāṇ hai aur pudgalasāmānyarūp anvayavāle ve dravyaprāṇ haiṁ. un donoṁ prāṇoṁko
trikāl acchinna–saṁtānarūpase [aṭūṭ dhārāse] dhāraṇ karatā hai isaliye saṁsārīko jīvatva hai.
muktako [siddhako] to keval bhāvaprāṇ hī dhāraṇ honese jīvatva hai aisā samajhanā.. 30..
--------------------------------------------------------------------------
jin prāṇoṁmeṁ citsāmānyarūp anvay hotā hai ve bhāvaprāṇ haiṁ arthāt jin prāṇoṁmeṁ sadaiv ‘citsāmānya,
citsāmānya, citsāmānya’ aisī ekarūpatā–sadraśatā hotī hai vee bhāvaprāṇ haiṁ. [jin prāṇoṁmeṁ sadaiv
‘pudgalasāmānya, pudgalasāmānya, pudgalasāmānya ’ aisī ekarūpatā–sadraśatā hotī hai ve dravyaprāṇ haiṁ.]
je cār prāṇe jīvato pūrve, jīve che, jīvaśe,
te jīv che; ne prāṇ indriy–āyu–bal–ucchvās che. 30.