kahānajainashāstramālā] ṣhaḍdravya–pañchāstikāyavarṇan
aṇṇāṇīti cha vayaṇan egattappasādhagan hodi.. 49..
agnānīti cha vachanamekatvaprasādhakan bhavati.. 49..
gnānagnāninoḥ samavāyasambandhanirāso‘yam.
na khalugnānādarthāntarabhūtaḥ puruṣho gnānasamavāyāt gnānī bhavatītyupapannam. sa khalu gnānasamavāyātpūrvan kin gnānī kimagnānī? yadi gnānī tadā gnānasamavāyo niṣhphalaḥ. athāgnānī tadā kimagnānasamavāyāt, kimagnānen sahaikatvāt? na tāvadagnānasamavāyāt; agnānino hyagnānasamavāyo niṣhphalaḥ, gnānitvan tu gnānasamavāyābhāvānnāstyeva. tato‘gnānīti vachanamagnānen sahaikatvamavashyan -----------------------------------------------------------------------------
anvayārthaḥ– [gnānataḥ arthāntaritaḥ tu] gnānase arthāntarabhūt [saḥ] aisā vah [–ātmā] [samavāyāt] samavāyase [gnānī] gnānī hotā hai [na hi] aisā vāstavamen nahīn hai. [agnānī] ‘agnānī’ [iti cha vachanam] aisā vachan [ekatvaprasādhakan bhavati] [guṇ–guṇīke] ekatvako siddha karatā hai.
ṭīkāḥ– yah, gnān aur gnānīko samavāyasambandha honekā nirākaraṇ [khaṇḍan] hai. gnānase arthāntarabhūt ātmā gnānake samavāyase gnānī hotā hai aisā mānanā vāstavamen yogya nahīn hai. [ātmāko gnānake samavāyase gnānī honā mānā jāye to ham pūchhate hain ki] vah [–ātmā] gnānakā samavāy honese pahale vāstavamen gnānī hai ki agnānī? yadi gnānī hai [aisā kahā jāye] to gnānakā samavāy niṣhphal hai. ab yadi agnānī hai [aisā kahā jāye] to [pūchhate hain ki] agnānake samavāyase agnānī hai ki agnānake sāth ekatvase agnānī hai? pratham, agnānake samavāyase agnānī ho nahīn sakatā; kyoṅki agnānīko agnānakā samavāy niṣhphal hai aur gnānīpanā to gnānake samavāyakā abhāv honese hai hī nahīnn. isaliye ‘agnānī’ aisā vachan agnānake sāth ekatvako avashya siddha karatā hī hai. aur is prakār agnānake sāth ekatva siddha honese gnānake sāth bhī ekatva avashya siddha hotā hai. --------------------------------------------------------------------------
‘agnānī’ evun vachan te ekatvanī siddhi kare. 49.