kuvvanti sado ṇāsan asado bhāvassa uppādan.. 55..
kurvanti sato nāshamasato bhāvasyotpādam.. 55..
jīvasya sadasadbhāvochchhittyutpattinimittopādhipratipādanametat. -----------------------------------------------------------------------------
bhāvārthaḥ– 53 vīn gāthāmen jīvako sādi–sāntapanā tathā anādi–anantapanā kahā gayā hai. vahān̐ prashna sambhav hai ki–sādi–sāntapanā aur anādi–anantapanā paraspar viruddha hai; paraspar viruddha bhāv ekasāth jīvako kaise ghaṭit hote hain? usakā samādhān is prakār haiḥ jīv dravya–paryāyātmak vastu hai. use sādi–sāntapanā aur anādi–anantapanā donon ek hī apekṣhāse nahīn kahe gaye hain, bhinna– bhinna apekṣhāse kahe gaye hain; sādi–sāntapanā kahā gayā hai vah paryāy–apekṣhāse hai aur anādi– anantapanā dravya–apekṣhāse hai. isaliye is prakār jīvako sādi–sāntapanā tathā anādi–anantapanā ekasāth barābar ghaṭit hotā hai.
[yahān̐ yadyapi jīvako anādi–ananta tathā sādi–sānta kahā gayā hai, tathāpi aisā tātparya grahaṇ karanā chāhiye ki paryāyārthikanayake viṣhayabhūt sādi–sānta jīvakā āshray karaneyogya nahīn hai kintu dravyārthikanayake viṣhayabhūt aisā jo anādi–ananta, ṭaṅkotkīrṇagnāyakasvabhāvī, nirvikār, nityānandasvarūp jīvadravya usīkā āshray karane yogya hai].. 54..
anvayārthaḥ– [nārakatiryaṅṅmanuṣhyāḥ devāḥ] nārak, tiryañch, manuṣhya aur dev [iti nāmasanyutāḥ] aise nāmomvālī [prakr̥utayaḥ] [nāmakarmakī] prakr̥itiyān̐ [sataḥ nāsham] sat bhāvakā nāsh aur [asataḥ bhāvasya utpādam] asat bhāvakā utpād [kurvanti] karatī haĩn. --------------------------------------------------------------------------
te vyay kare sat bhāvano, utpād asat taṇo kare. 55.
96