khaiyan khaovasamiyan tamhā bhāvan tu kammakadan.. 58..
kṣhāyikaḥ kṣhāyopashamikastasmādbhāvastu karmakr̥utaḥ.. 58..
dravyakarmaṇān nimittamātratvenaudayikādibhāvakartr̥utvamatroktam. na khalu karmaṇā vinā jīvasyodayopashamau kṣhayakṣhāyopashamāvapi vidyete; tataḥ kṣhāyikakṣhāyopashamikashchaudayikaupashamikashcha bhāvaḥ karmakr̥uto‘numantavyaḥ. pāriṇāmikastvanādinidhano -----------------------------------------------------------------------------
anvayārthaḥ– [karmaṇā vinā] karma binā [jīvasya] jīvako [udayaḥ] uday, [upashamaḥ] upasham, [kṣhāyikaḥ] kṣhāyik [vā] athavā [kṣhāyopashamikaḥ] kṣhāyopashamik [na vidyate] nahīn hotā, [tasmāt tu] isaliye [bhāvaḥ] bhāv [–chaturvidh jīvabhāv] [karmakr̥utaḥ] karmakr̥ut haĩn.
ṭīkāḥ– yahān̐, [audayikādi bhāvoṅke] nimittamātra rūpase dravyakarmoko audayikādi bhāvoṅkā kartāpanā kahā hai.
[ek prakārase vyākhyā karane par–] karmake binā jīvako uday–upasham tathā kṣhay–kṣhayopasham nahīn hote [arthāt dravyakarmake binā jīvako audayikādi chār bhāv nahīn hote]; isaliye kṣhāyik, kṣhāyopashamik, audayik yā aupashamik bhāv karmakr̥ut sammat karanā. pāriṇāmik bhāv to anādi– ananta, nirupādhi, svābhāvik hī haĩn. [audayik aur kṣhāyopashamik bhāv karmake binā nahīn hote isaliye karmakr̥ut kahe jā sakate hain– yah bāt to spaṣhṭa samajhamen ā sakatī hai; kṣhāyik aur aupashamik bhāvoṅke sambandhamen nimnoktānusār spaṣhṭatā kī jātī haiḥ] kṣhāyik bhāv, yadyapi svabhāvakī vyaktirūp [–pragaṭatārūp] honese ananta [–anta rahit] hai tathāpi, karmakṣhay dvārā utpanna honeke
-------------------------------------------------------------------------- nirupādhi = upādhi rahit; aupādhik na ho aisā. [jīvakā pāriṇāmik bhāv sarva karmopādhise nirapekṣha honeke
pudgalakaram viṇ jīvane upasham, uday, kṣhāyik ane
kṣhāyopashamik na hoy, tethī karmakr̥ut e bhāv chhe. 58.
100