Panchastikay Sangrah-Hindi (simplified iso15919 transliteration). Gatha: 58.

< Previous Page   Next Page >


Page 100 of 264
PDF/HTML Page 129 of 293

 

] pañchāstikāyasaṅgrah
[bhagavānashrīkundakunda
kammeṇ viṇā udayan jīvassa ṇa vijjade uvasaman vā.
khaiyan khaovasamiyan tamhā bhāvan tu kammakadan.. 58..
karmaṇā vinodayo jīvasya na vidyat upashamo vā.
kṣhāyikaḥ kṣhāyopashamikastasmādbhāvastu karmakr̥utaḥ.. 58..

dravyakarmaṇān nimittamātratvenaudayikādibhāvakartr̥utvamatroktam. na khalu karmaṇā vinā jīvasyodayopashamau kṣhayakṣhāyopashamāvapi vidyete; tataḥ kṣhāyikakṣhāyopashamikashchaudayikaupashamikashcha bhāvaḥ karmakr̥uto‘numantavyaḥ. pāriṇāmikastvanādinidhano -----------------------------------------------------------------------------

gāthā 58

anvayārthaḥ– [karmaṇā vinā] karma binā [jīvasya] jīvako [udayaḥ] uday, [upashamaḥ] upasham, [kṣhāyikaḥ] kṣhāyik [vā] athavā [kṣhāyopashamikaḥ] kṣhāyopashamik [na vidyate] nahīn hotā, [tasmāt tu] isaliye [bhāvaḥ] bhāv [–chaturvidh jīvabhāv] [karmakr̥utaḥ] karmakr̥ut haĩn.

ṭīkāḥ– yahān̐, [audayikādi bhāvoṅke] nimittamātra rūpase dravyakarmoko audayikādi bhāvoṅkā kartāpanā kahā hai.

[ek prakārase vyākhyā karane par–] karmake binā jīvako uday–upasham tathā kṣhay–kṣhayopasham nahīn hote [arthāt dravyakarmake binā jīvako audayikādi chār bhāv nahīn hote]; isaliye kṣhāyik, kṣhāyopashamik, audayik yā aupashamik bhāv karmakr̥ut sammat karanā. pāriṇāmik bhāv to anādi– ananta, nirupādhi, svābhāvik hī haĩn. [audayik aur kṣhāyopashamik bhāv karmake binā nahīn hote isaliye karmakr̥ut kahe jā sakate hain– yah bāt to spaṣhṭa samajhamen ā sakatī hai; kṣhāyik aur aupashamik bhāvoṅke sambandhamen nimnoktānusār spaṣhṭatā kī jātī haiḥ] kṣhāyik bhāv, yadyapi svabhāvakī vyaktirūp [–pragaṭatārūp] honese ananta [–anta rahit] hai tathāpi, karmakṣhay dvārā utpanna honeke

-------------------------------------------------------------------------- nirupādhi = upādhi rahit; aupādhik na ho aisā. [jīvakā pāriṇāmik bhāv sarva karmopādhise nirapekṣha honeke

kāraṇ nirupādhi hai.]

pudgalakaram viṇ jīvane upasham, uday, kṣhāyik ane
kṣhāyopashamik na hoy, tethī karmakr̥ut e bhāv chhe. 58.

100