ūrdhva gachchhati sheṣhā vidigvarjān gatin yānti.. 73..
ath pudgaladravyāstikāyavyākhyānam.
idi te chaduvviyappā puggalakāyā muṇeyavvā.. 74..
iti te chaturvikalpāḥ pudgalakāyā gnātavyāḥ.. 74..
-----------------------------------------------------------------------------
anvayārthaḥ– [prakr̥itisthityanubhāgapradeshabandhaiḥ] prakr̥itibandha, sthitibandha, anubhāgabandha aur pradeshabandhase [sarvataḥ muktaḥ] sarvataḥ mukta jīv [ūdhvan gachchhati] ūrdhvagaman karatā hai; [sheṣhāḥ] sheṣh jīv [bhavāntaramen jāte hue] [vidigvarjā gatin yānti] vidishāen̐ chhoṛ kar gaman karate haĩn.
ṭīkāḥ– baddha jīvako karmanimittak ṣhaḍvidh gaman [arthāt karma jisamen nimittabhūt hain aisā chhah dishāonmmen gaman] hotā hai; mukta jīvako bhī svābhāvik aisā ek ūrdhvagaman hotā hai. – aisā yahān̐ kahā hai.
bhāvārthaḥ– samasta rāgādivibhāv rahit aisā jo shuddhātmānubhūtilakṣhaṇ dhyān usake bal dvārā chaturvidh bandhase sarvathā mukta huā jīv bhī, svābhāvik ananta gnānādi guṇonse yukta vartatā huā, ekasamayavartī avigrahagati dvārā [lokāgraparyant] svābhāvik ūrdhvagaman karatā hai. sheṣh sansārī jīv maraṇāntamen vidishāen̐ chhoṛakar pūrvokta ṣhaṭ–apakramasvarūp [karmanimittak] anushreṇīgaman karate haĩn.. 73..
is prakār jīvadravyāstikāyakā vyākhyān samāpta huā.
ab pudgaladravyāstikāyakā vyākhyān hai. --------------------------------------------------------------------------
te skandh teno desh, sṅkadhapradesh, paramāṇu kahyā. 74.
118