sthitipakṣhopanyāso‘yam.
yato gatvā bhagavantaḥ siddhāḥ lokoparyavatiṣhṭhante, tato gatisthitihetutvamākāshe nāstīti nishchetavyam. lokālokāvachchhedakau dharmādharmāvev gatisthitihetu mantavyāviti.. 93..
prasajatyalokahānirlokasya chāntaparivr̥uddhiḥ.. 94..
ākāshasya gatisthitihetutvābhāve hetūpanyāso‘yam. nākāshan gatisthitihetuḥ lokālokasīmavyavasthāyāstathopapatteḥ. yadi gati– sthityorākāshamev nimittamiṣhyet, tadā tasya sarvatra sadbhāvājjīvapudgalānān gatisthityorniḥ sīmatvātpratikṣhaṇamaloko hīyate, pūrvan pūrvan vyavasthāpyamānashchānto lokasyottarottaraparivr̥uddhayā vighaṭate. tato na tatra taddheturiti.. 94.. -----------------------------------------------------------------------------
anvayārthaḥ– [yadi] yadi [ākāshan] ākāsh [teṣhām] jīv–pudgaloṅko [gamanahetuḥ] gatihetu aur [sthānakāraṇan] sthitihetu [bhavati] ho to [alokahāniḥ] alokakī hānikā [cha] aur [lokasya antaparivr̥uddhi] lokake antakī vr̥uddhikā [prasajati] prasaṅg āe.
ṭīkāḥ– yahān̐, ākāshako gatisthitihetutvakā abhāv hone sambandhī hetu upasthit kiyā gayā hai.
ākāsh gati–sthitikā hetu nahīn hai, kyoṅki lok aur alokakī sīmākī vyavasthā isī prakār ban sakatī hai. yadi ākāshako hī gati–sthitikā nimitta mānā jāe, to ākāshako sadbhāv sarvatra honeke kāraṇ jīv–pudgaloṅkī gatisthitikī koī sīmā nahīn rahanese pratikṣhaṇ alokakī hāni --------------------------------------------------------------------------
to hāni thāy alokanī, lokānta pāme vr̥uddhine. 94.
146