150
achetanaḥ kālaḥ achetano dharmaḥ achetano‘dharmaḥ achetanaḥ pudgalaḥ, chetano jīv evaik iti.. 97..
puggalakaraṇā jīvā khandhā khalu kālakaraṇā du.. 98..
pudgalakaraṇā jīvāḥ skandhā khalu kālakaraṇāstu.. 98..
atra sakriyaniṣhkriyatvamuktam. pradeshāntaraprāptihetuḥ parispandanarūpaparyāyaḥ kriyā. tatra sakriyā bahiraṅgasādhanen sahabhūtāḥ jīvāḥ, sakriyā bahiraṅgasādhanen sahabhūtāḥ pudgalāḥ. niṣhkriyamākāshan, niṣhkriyo dharmaḥ, niṣhkriyo‘dharmaḥ, niṣhkriyaḥ kālaḥ. jīvānān sakriyatvasya bahiraṅga– sādhanan karmanokarmopachayarūpāḥ pudgalā iti te pudgalakaraṇāḥ. -----------------------------------------------------------------------------
pararūpamen 1pravesh dvārā [–mūrtadravyake sanyogakī apekṣhāse] mūrta bhī hai, dharma amūrta hai, adharma amūrta haie; pudgal hī ek mūrta hai. ākāsh achetan hai, kāl achetan hai, dharma achetan hai, adharma achetan hai, pudgal achetan hai; jīv hī ek chetan hai.. 97..
anvayārthaḥ– [sah jīvāḥ pudgalakāyāḥ] bāhya karaṇ sahit sthit jīv aur pudgal [sakriyāḥ bhavanti] sakriy hai, [na cha sheṣhāḥ] sheṣh dravya sakriy nahīn hain [niṣhkriy hain]; [jīvāḥ] jīv [pudgalakaraṇāḥ] pudgalakaraṇavāle [–jinhen sakriyapanemen pudgal bahiraṅg sādhan ho aise] hain[skandhāḥ khalu kālakaraṇāḥ tu] aur skandha arthāt pudgal to kālakaraṇavāle [–jinhen sakriyapanemen kāl bahiraṅg sādhan ho aise] haĩn.
ṭīkāḥ– yahān̐ [dravyonṅkā] sakriy–niṣhkriyapanā kahā gayā hai.
pradeshāntaraprāptikā hetu [–anya pradeshakī prāptikā kāraṇ] aisī jo parispandarūp paryāy, vah kriyā hai. vahān̐, bahiraṅg sādhanake sāth rahanevāle jīv sakriy hain; bahiraṅg sādhanake sāth rahanevāle pudgal sakriy haĩn. ākāsh niṣhkriy hai; dharma niṣhkriy hai; adharma niṣhkriy hai ; kāl niṣhkriy hai. -------------------------------------------------------------------------- 1. jīv nishchayase amūrta–akhaṇḍa–ekapratibhāsamay honese amūrta hai, rāgādirahit sahajānanda jisakā ek svabhāv
chhe kāl pudgalane karaṇ, pudgal karaṇ chhe jīvane. 98.