Panchastikay Sangrah-Hindi (simplified iso15919 transliteration).

< Previous Page   Next Page >


Page 152 of 264
PDF/HTML Page 181 of 293

 

] pañchāstikāyasaṅgrah
[bhagavānashrīkundakunda

152

mūrtomūrtalakṣhaṇākhyānametat.

ih hi jīvaiḥ sparshanarasanadhrāṇachakṣhurbhirindriyaistadviṣhayabhūtāḥ sparsharasagandhavarṇasvabhāvā arthā gr̥uhyante.ḥ. shrotrendriyeṇ tu ta ev tadviṣhayahetubhūtashabdākārapariṇatā gr̥uhyante. te kadāchitsthūl– skandhatvamāpannāḥ kadāchitsūkṣhmatvamāpannāḥ kadāchitparamāṇutvamāpannāḥ indriyagrahaṇayogyatāsadbhāvād gr̥uhyamāṇā agr̥uhyamāṇā vā mūrtā ityuchyante. sheṣhamitarat samastamapyarthajātan sparsharas– gandhavarṇābhāvasvabhāvamindriyagrahaṇayogyatāyā abhāvādamūrtamityuchyate. chittagrahaṇayogyatāsadbhāv– bhāgbhavati tadubhayamapi, chitan, hyaniyataviṣhayamaprāpyakāri matishrutagnānasādhanībhūtan mūrtamamūrtan cha samādadātīti.. 99..

–iti chūlikā samāptā.

-----------------------------------------------------------------------------

ṭīkāḥ– yah, mūrta aur amūrtake lakṣhaṇakā kathan hai.

is lokamen jīvon dvārā sparshanendriy, rasanendriy, dhrāṇendriy aur chakṣhurindriy dvārā unake [–un indriyoṅke] viṣhayabhūt, sparsha–ras–gandh–varṇasvabhāvavāle padārtha [–sparsha, ras, gandh aur varṇa jinakā svabhāv hai aise padārtha] grahaṇ hote hain [–gnāt hote hain]; aur shrotrendriy dvārā vahī padārtha usake [shrotraindriyake] 1viṣhayahetubhūt shabdākār pariṇamit hote hue grahaṇ hote haĩn. ve [ve padārtha], kadāchit sthūlaskandhapaneko prāpta hote hue, kadāchit sūkṣhmatvako [sūkṣhmaskandhapaneko] prāpta hote hue aur kadāchit paramāṇupaneko prāpta hote hue indriyon dvārā grahaṇ hote hon yā na hote hon, indriyon dvārā grahaṇ honekī yogyatākā [sadaiv] sadbhāv honese ‘mūrta’ kahalāte haĩn.

sparsha–ras–gandh–varṇakā abhāv jisakā svabhāv hai aisā sheṣh anya samasta padārthasamūh iīnadrayon dvārā grahaṇ honekī yogyatāke abhāvake kāraṇ ‘amūrta’ kahalātā hai.

ve donon [–pūrvokta donon prakārake padārtha] chitta dvārā grahaṇ honekī yogyatāke sadbhāvavāle hain; chitta– jo ki 2 aniyat viṣhayavālā, 3ajjāpyakārī aur matishrutagnānake sādhanabhūt [–matignān tathā shrutagnānamen nimittabhūt] hai vah–mūrta tathā amūrtako grahaṇ karatā hai [–jānatā hai].. 99..

is prakār chūlikā samāpta huī. -------------------------------------------------------------------------- 4. un sparsha–ras–gandh–varṇasavabhāvavāle padārthohako [arthāt pudgaloṅko] shrotraindriyake viṣhay honemen hetubhūt

shabdākārapariṇām hai, isaliye ve padārtha [pudgal] shabdākār pariṇamit hote hue shrotrendriy dvārā grahaṇ hote
haĩn.

5. aniyat=anishchita. [jis prakār pān̐ch indriyomense pratayek indriyakā viṣhay niyat hai us prakār manakā

viṣhay niyat nahīn hai, aniyat haie.]

6. ajjāpyakārī=gney viṣhayoṅkā sparsha kiye binā kārya karanevālā yajānanevālā. [man aur chakṣhu ajjāpyakārī

hain, chakṣhuke atirikta chār indriyān̐ prāpyakārī haĩn.]