156
kālasya dravyāstikāyatvavidhipratiṣhedhavidhānametat.
yathā khalu jīvapudgaladharmādharmākāshāni sakaladravyalakṣhaṇasadbhāvādrravyavyapadeshabhāñji bhavanti, tathā kālo‘pi. ityevan ṣhaḍdravyāṇi. kintu yathā jīvapudgaladharmādharmākāshānān dvayādipradeshalakṣhaṇatvamasti astikāyatvan, na tathā lokākāshapradeshasaṅkhyānāmapi kālāṇūnāmek–pradeshatvādastyastikāyatvam. at ev cha pañchāstikāyaprakaraṇe na hīh mukhyatvenopanyastaḥ kālaḥ. jīvapudgalapariṇāmāvachchhidyamānaparyāyatven tatpariṇāmānyathānupapatyānumīyamānadravyatvenā– traivāntarbhāvitaḥ.. 102..
-----------------------------------------------------------------------------
ṭīkāḥ– yah, kālako dravyapaneke vidhānakā aur astikāyapaneke niṣhedhakā kathan hai [arthāt kālako dravyapanā hai kintu astikāyapanā nahīnn hai aisā yahān̐ kahā hai].
jis prakār vāstavamen jīv, pudgal, dharma, adharma aur ākāshako dravyake samasta lakṣhaṇoṅkā sadbhāv honese ve ‘dravya’ sañgnāko prāpta karate hain, usī prakār kāl bhī [use dravyake samasta lakṣhaṇoṅkā sadbhāv honese] ‘dravya’ sañgnāko prāpta karatā hai. is prakār chhah dravya haĩn. kintu jis prakār jīv, pudgal, dharma, adharma aur ākāshako 1dvi–ādi pradesh jisakā lakṣhaṇ hai aisā astikāyapanā hai, us prakār kālāṇuoṅko– yadyapi unakī saṅkhyā lokākāshake pradeshonn jitanī [asaṅkhya] hai tathāpi – ekapradeshīpaneke kāraṇ astikāyapanā nahīn hai. aur aisā honese hī [arthāt kāl astikāy na honese hī] yahān̐ pañchāstikāyake prakaraṇamen mukhyarūpase kālakā kathan nahīn kiyā gayā hai; [parantu] jīv–pudgaloṅke pariṇām dvārā jo gnāt hotī hai – māpī jātī hai aisī usakī paryāy honese tathā jīv–pudgaloṅke pariṇāmakī anyathā anupapatti dvārā jisakā anumān hotā hai aisā vah dravya honese use yahān̐ 2antarbhūt kiyā gayā hai.. 102..
is prakār kāladravyakā vyākhyān samāpta huā. -------------------------------------------------------------------------- 1. dvi–ādi=do yā adhik; do se lekar ananta taka. 2. antarbhūt karanā=bhītar samā lenā; samāviṣhṭa karanā; samāvesh karanā [is ‘pañchāstikāyasaṅgrah nāmak shāstramen
pudgalāstikāyake pariṇāmoṅkā varṇan karate hue, un pariṇāmonn dvārā jisake pariṇām gnāt hote hai– māpe jāte
hain us padārthakā [kālakā] tathā un pariṇāmoṅkī anyathā anupapatti dvārā jisakā anumān hotā hai us
padārthakā [kālakā] gauṇarūpase varṇan karanā uchit hai – aisā mānakar yahān̐ pañchāstikāyaprakaraṇamen gauṇarūpase
kālake varṇanakā samāvesh kiyā gayā hai.]