180
vyavahārajīvatvaikāntapratipattinirāso‘yam.
ya ime ekendriyādayaḥ pr̥uthivīkāyikādayashchānādijīvapudgalaparasparāvagāhamavalokya vya– vahāranayen jīvaprādhānyāñjīvā iti pragnāpyante. nishchayanayen teṣhu sparshanādīndriyāṇi pr̥uthivyādayashcha kāyāḥ jīvalakṣhaṇabhūtachaitanyasvabhāvābhāvānna jīvā bhavantīti. teṣhvev yatsvaparaparichchhittirūpeṇ prakāshamānan gnānan tadev guṇaguṇinoḥ kathañchidabhedājjīvatven prarūpyat iti.. 121..
kuvvadi hidamahidan vā bhuñjadi jīvo phalan tesĩn.. 122..
karoti hitamahitan vā bhuṅkte jīvaḥ phalan tayoḥ.. 122..
----------------------------------------------------------------------------- prakārakī shāstrokta kāyen bhī jīv nahīn hai; [teṣhu] unamen [yad gnānan bhavati] jo gnān hai [tat jīvaḥ] vah jīv hai [iti cha prarūpayanti] aisī [gnānī] prarūpaṇā karate haĩn.
ṭīkāḥ– yah, vyavahārajīvatvake ekāntakī pratipattikā khaṇḍan hai [arthāt jise mātra vyavahāranayase jīv kahā jātā hai usakā vāstavamen jīvarūpase svīkār karanā uchit nahīn hai aisā yahān̐ samajhāyā hai].
yah jo ekendriyādi tathā pr̥ithvīkāyikādi, ‘jīv’ kahe jāte hain, anādi jīv –pudgalakā paraspar avagāh dekhakar vyavahāranayase jīvake prādhānya dvārā [–jīvako mukhyatā dekar] ‘jīv’ kahe jāte haĩn. nishchayanayase unamen sparshanādi indriyān̐ tathā pr̥ithvī–ādi kāyen, jīvake lakṣhaṇabhūt chaitanyasvabhāvake abhāvake kāraṇ, jīv nahīn hain; unhīmmen jo svaparako gnaptirūpase prakāshamān gnān hai vahī, guṇ–guṇīke kathañchit abhedake kāraṇ, jīvarūpase prarūpit kiyā jātā hai.. 121..
anvayārthaḥ– [jīvaḥ] jīv [sarvan jānāti pashyati] sab jānatā hai aur dekhatā hai, [saukhyam ichchhati] sukhakī ichchhā karatā hai, [duḥkhāt bibheti] duḥkhase ḍaratā hai, [hitam ahitam karoti] -------------------------------------------------------------------------- pratipatti = svīkr̥uti; mānyatā.
hit–ahit jīv kare ane hit–ahitanun phaḷ bhogave. 122.