anukampāsvarūpākhyānametat. kañchidudanyādiduḥkhaplutamavalokya karuṇayā tatpratichikīrṣhākulitachittatvamagnānino‘nu–kampā. gnāninastvadhastanabhūmikāsu viharamāṇasya janmārṇavanimagnajagadavalokanānmanāgmanaḥkhed iti.. 137..
jīvassa kuṇadi khohan kaluso tti ya tan budhā benti.. 138..
jīvasya karoti kṣhobhan kāluṣhyamiti cha tan budhā bruvanti.. 138..
chittakaluṣhatvasvarūpākhyānametat. krodhamānamāyālobhānān tīvrodaye chittasya kṣhobhaḥ kāluṣhyam. teṣhāmev mandodaye tasya prasādo‘kāluṣhyam. tat kādāchitkavishiṣhṭakaṣhāyakṣhayopashame satyagnānino bhavati. kaṣhāyodayānu– vr̥utterasamagravyāvartitopayogasyāvāntarabhūmikāsu kadāchit gnānino‘pi bhavatīti.. 138.. ----------------------------------------------------------------------------- avalokanase [arthāt sansārasāgaramen ḍube hue jagatako dekhanese] manamen kiñchit khed honā vah hai..
anvayārthaḥ– [yadā] jab [krodhaḥ vā] krodh, [mānaḥ] mān, [māyā] māyā [vā] athavā [lobhaḥ] lobh [chittam āsādya] chittakā āshray pākar [jīvasya] jīvako [kṣhobhan karoti] kṣhobh karate haiain, tab [tan] use [budhāḥ] gnānī [kāluṣhyam iti cha bruvanti] ‘kaluṣhatā’ kahate haĩn.
ṭīkāḥ– yah, chittakī kaluṣhatāke svarūpakā kathan hai. ------------------------------------------------------------------------- is gāthākī āchāryavar shrī jayasenāchāryadevakr̥ut ṭīkāmen is prakār vivaraṇ haiḥ– tīvra tr̥uṣhā, tīvra kṣhudhā, tīvra
vyākul hokar anukampā karatā hai; gnānī to svātmabhāvanāko prāpta na karatā huā [arthāt nijātmāke
anubhavakī upalabdhi na hotī ho tab], saṅkleshake parityāg dvārā [–ashubh bhāvako chhoṛakar] yathāsambhav
pratikār karatā hai tathā use duḥkhī dekhakar visheṣh samveg aur vairāgyakī bhāvanā karatā hai.
jīvane kare je kṣhobh, tene kaluṣhatā gnānī kahe. 138.
200
137..