kahānajainashāstramālā] navapadārthapūrvak–mokṣhamārgaprapañchavarṇan
mohanīyavipākasampāditavikār ityarthaḥ. tadatra mohanīyavipākasampāditavikār ityarthaḥ. tadatra pudgalānān grahaṇahetutvādbahiraṅgakāraṇan yogaḥ, vishiṣhṭashaktisthitihetutvādantaraṅgakāraṇan jīvabhāv eveti.. 148..
tesin pi ya rāgādī tesimabhāve ṇa bajjhanti.. 149..
teṣhāmapi cha rāgādayasteṣhāmabhāve na badhyante.. 149..
-----------------------------------------------------------------------------
isaliye yahān̐ [bandhamenn], bahiraṅg kāraṇ [–nimitta] yog hai kyoṅki vah pudgaloṅke grahaṇakā hetu hai, aur antaraṅg kāraṇ [–nimitta] jīvabhāv hī hai kyoṅki vah [karmapudgaloṅkī] vishiṣhṭa shakti tathā sthitikā hetu hai.. 148..
bhāvārthaḥ– karmabandhaparyāyake chār visheṣh hainḥ prakr̥itibandha, pradeshabandha, sthitibandha aur anubhāgabandha. isamen sthiti–anubhāg hī atyanta mukhya visheṣh hain, prakr̥iti–pradesh to atyanta gauṇ visheṣh hain; kyoṅki sthiti–anubhāg binā karmabandhaparyāy nāmamātra hī rahatī hai. isaliye yahān̐ prakr̥iti–pradeshabandhakā mātra ‘grahaṇ’ shabdase kathan kiyā hai aur sthiti–anubhāgabandhakā hī ‘bandha’ shabdase kahā hai.
jīvake kisī bhī pariṇāmamen vartatā huā yog karmake prakr̥iti–pradeshakā arthāt ‘grahaṇ’ kā nimitta hotā hai aur jīvake usī pariṇāmamen vartatā huā moharāgadveṣhabhāv karmake sthiti–anubhāgakā arthāt ‘bandh’ kā nimitta hotā hai; isaliye moharāgadveṣhabhāvako ‘bandha’ kā antaraṅg kāraṇ [antaraṅg nimitta] kahā hai aur yogako – jo ki ‘grahaṇ’ kā nimitta hai use–‘bandha’ kā bahiraṅg kāraṇ [bāhya nimitta] kahā hai.. 148..
anvayārthaḥ– [chaturvikalpaḥ hetuḥ] [dravyamithyātvādi] chār prakārake hetu [aṣhṭavikalpasya kāraṇam] āṭh prakārake karmoṅke kāraṇ [bhaṇitam] kahe gaye hain; [teṣhām api cha] unhen bhī [rāgādayaḥ] [jīvake] rāgādibhāv kāraṇ hain; [teṣhām abhāve] rāgādibhāvoṅke abhāvamen [na badhyante] jīv nahīnn ban̐dhate. -------------------------------------------------------------------------
tenāy chhe rāgādi, jyān rāgādi nahi tyān bandh nā. 149.