Panchastikay Sangrah-Hindi (simplified iso15919 transliteration).

< Previous Page   Next Page >


Page 18 of 264
PDF/HTML Page 47 of 293

 

background image
18
] pañchāstikāyasaṅgrah
[bhagavānashrīkundakunda
atra pañchāstikāyānān kālasya cha dravyatvamuktam.
dravyāṇi hi sahakramabhuvān guṇaparyāyāṇāmananyatayādhārabhūtāni bhavanti. tato
vr̥uttavartamānavartiṣhyamāṇānān bhāvānān paryāyāṇā svarūpeṇ pariṇatatvādastikāyānān parivartanaliṅgasya
kālasya chāsti dravyatvam. na cha teṣhān bhūtabhavadbhaviṣhyadbhāvātmanā pariṇamamānānāmanityatvam, yataste
bhūtabhavadbhaviṣhyadbhāvāvasthāsvapi pratiniyatasvarūpāparityāgā–nnityā eva. atra kālaḥ
pudgalādiparivartanahetutvātpudgalādiparivartanagamyamānaparyāyatvā–chchāstikāyeṣhvantarbhāvārtha sa parivartan–
liṅga ityukta iti.. 6..
-----------------------------------------------------------------------------
dravya vāstavamen sahabhāvī guṇoṅko tathā kramabhāvī paryāyoṅko 1ananyarūpase ādhārabhūt hai. isaliye
jo varta chūke hain, varta rahe hain aur bhaviṣhyamen varteṅge un bhāvon–paryāyonrūp pariṇamit honeke kāraṇ
[pān̐ch] astikāy aur
2parivartanaliṅg kāl [ve chhahon] dravya haĩn. bhūt, vartamān aur bhāvī bhāvasvarūp
pariṇamit honese ve kahīn anitya nahīn hai, kyoṅki bhūt, vartamān aur bhāvī bhāvarūp avasthāommen bhī
pratiniyat [–apane–apane nishvit] svarūpako nahīn chhoṛate isaliye ve nitya hī hai.
yahān̐ kāl pudgalādike parivartanakā hetu honese tathā pudgalādike parivartan dvārā usakī
paryāy gamya [gnāt] hotī hain isaliye usakā astikāyommen samāvesh karaneke hetu use
3parivartanaliṅg’ kahā hai. [pudgalādi astikāyoṅkā varṇan karate hue unake parivartan (pariṇaman)
kā varṇan karanā chāhiye. aur unake parivartanakā varṇan karate hue un parivartanamen nimittabhūt
padārthakā [kālakā] athavā us parivartan dvārā jinakī paryāyen vyakta hotī hain us padārthakā
[kālakā] varṇan karanā anuchit nahīn kahā jā sakatā. isaprakār pañchāstikāyake varṇanamen kālake
varṇanakā samāvesh karanā anuchit nahīn hai aisā darshāneke hetu is gāthāsūtramen kālake liye
‘parivartanaliṅg’ shabdakā upayog kiyā hai.].. 6..
--------------------------------------------------------------------------
1. ananyarūp=abhinnarūp [jisaprakār agni ādhār hai aur uṣhṇatā ādhey hai tathāpi ve abhinna hain, usīprakār dravya
ādhār hai aur guṇ–paryāy ādhey hain tathāpi ve abhinna haĩn.]
2. parivartanaliṅg=pudgalādikā parivartan jisakā liṅg hai; vah pudgalādike pariṇaman dvārā jo gnān hotā hai
vaha. [liṅg=chihna; sūchak; gamak; gamya karānevālā; batalānevālā; pahichān karānevālā.]
3. [1] yadi pudgalādikā parivartan hotā hai to usakā koī nimitta honā chāhiye–isaprakār parivartanarūpī chihna
dvārā kālakā anumān hotā hai [jisaprakār dhuān̐rūpī chihna dvārā agnikā anumān hotā hai usīprakār],
isaliye kāl ‘parivartanaliṅg’ hai. [2] aur pudgalādike parivartan dvārā kālakī paryāyen [–‘karma samay’,
‘adhik samay aisī kālakī avasthāen̐] gamya hotī hain isaliye bhī kāl ‘parivartanaliṅg’ hai.