kahānajainashāstramālā] ṣhaḍdravya–pañchāstikāyavarṇan
samastasyāpi vastuvistārasya sādrashyasūchakatvādekā. sarvapadārthasthitā cha trilakṣhaṇasya sadityabhidhānasya saditi pratyayasya cha sarvapadārtheṣhu tanmūlasyaivopalambhāt. savishvarūpā cha vishvasya samastavastuvistārasyāpi rūpaistrilakṣhaṇaiḥ svabhāvaiḥ sah vartamānatvāt. anantaparyāyā chānantābhirdravyaparyāyavyaktibhistrilakṣhaṇābhiḥ parigamyamānatvāt evambhūtāpi sā na khalu nirakushā kintu sapratipakṣhā. pratipakṣho hyasattā sattāyāḥ atrilakṣhaṇatvan trilakṣhaṇāyāḥ, anekatvamekasyāḥ, ekapadārthasthitatvan sarvapadārthasthitāyāḥ, ekarūpatvan savishvarūpāyāḥ, ekaparyāyatvamanantaparyāyāyā iti. ----------------------------------------------------------------------------- ‘utpādavyayadhrauvyātmak’ [trilakṣhaṇā] jānanā; kyoṅki 1bhāv aur bhāvavānakā kathañchit ek svarūp hotā hai. aur vah [sattā] ‘ek’ hai, kyoṅki vah trilakṣhaṇavāle samasta vastuvistārakā sādrashya sūchit karatī hai. aur vah [sattā] ‘sarvapadārthasthit’ hai; kyoṅki usake kāraṇ hī [–sattāke kāraṇ hī] sarva padārthomen trilakṣhaṇakī [–utpādavyayadhrauvyakī], ‘sat’ aise kathanakī tathā ‘sat’ aisī pratītikī upalabdhi hotī hai. aur vah [sattā] ‘savishvarūp’ hai, kyoṅki vah vishvake rūpon sahit arthāt samasta vastuvistārake trilakṣhaṇavāle svabhāvon sahit vartatī hai. aur vah [sattā] ‘anantaparyāyamay’ hai. kyoṅki vah trilakṣhaṇavālī ananta dravyaparyāyarūp vyaktiyonse vyāpta hai. [isaprakār varṇan huā.]
pratipakṣha hai; [2] trilakṣhaṇāko atrilakṣhaṇapanā pratipakṣha hai; [3] ekako anekapanā pratipakṣha hai; [4] sarvapadārthasthitako ekapadārthasthitapanā pratipakṣha hai; [5] savishvarūpako ekarūpapanā pratipakṣha hai; [6]anantaparyāyamayako ekaparyāyamayapanā pratipakṣha hai. --------------------------------------------------------------------------
2sāmānya–visheṣhātmak sattākā usake sāmānya pakṣhakī apekṣhāse arthāt mahāsattārūp pakṣhakī apekṣhāse
1. sattā bhāv hai aur vastu bhāvavān hai.
2. yahān̐ ‘sāmānyātmak’kā artha ‘mahā’ samajhanā chāhiye aur ‘visheṣhātmak’ kā artha ‘avāntar’ samajhanā chāhiye.
sāmānya visheṣhake dūsare artha yahān̐ nahīn samajhanā.
3. niraṅkush=aṅkush rahit; viruddha pakṣha rahit ; niḥpratipakṣha. [sāmānyavisheṣhātmak sattākā ūpar jo varṇan kiyā
hai vaisī hone par bhī sarvathā vaisī nahīn hai; kathañchit [sāmānya–apekṣhāse] vaisī hai. aur kathañchit [visheṣh–
apekṣhāse] viruddha prakārakī haie.]
4. sapratipakṣha=pratipakṣha sahit; vipakṣha sahit; viruddha pakṣha sahita.