padyante. trayāṇāmapyamīṣhān dravyalakṣhaṇānāmekasminnabhihite‘nyadubhayamarthādevāpadyate. sachchedutpād– vyayadhrauvyavachcha guṇaparyāyavachcha. utpādavyayadhrauvyavachchetsachcha guṇaparyāyavachcha. guṇaparyāyavachchetsa– chchotpādavyayadhrauvyavachcheti. saddhi ninyānityasvabhāvatvāddhruvatvamutpādavyayātmakatāñcha prathayati, dhruvatvātmakairguṇairutpādavyayātmakaiḥ paryāyaishcha sahaikatvañchākhyāti. utpādavyayadhrauvyāṇi tu nityā–nityasvarūpan paramārthan sadāvedayanti, guṇaparyāyānshchātmalābhanibandhanabhūtān prathayanti. -----------------------------------------------------------------------------
dravyake in tīnon lakṣhaṇommense [–sat, utpādavyayadhrauvya aur guṇaparyāyen in tīn lakṣhaṇommense] ek kā kathan karane par sheṣh donon [binā kathan kiye] arthase hī ājāte haĩn. yadi dravya sat ho, to vah [1] utpādavyayadhrauvyavālā aur [2] guṇaparyāyavālā hogā; yadi utpādavyayadhrauvyavālā ho, to vah [1] sat aur [2] guṇaparyāyavālā hogā; guṇaparyāyavālā ho, to vah [1] sat aur [2] utpādavyayadhrauvyavālā hogā. vah isaprakāraḥ– sat nityānityasvabhāvavālā honese [1] dhrauvyakoe aur utpādavyayātmakatāko prakaṭ karatā hai tathā [2] dhrauvyātmak guṇon aur utpādavyayātmak paryāyoṅke sāth ekatva darshātā hai. utpādavyayadhrauvya [1] nityānityasvarūp 1pāramārthik satko batalāte hain tathā [2] 2apane svarūpakī prāptike kāraṇabhūt guṇaparyāyoṅko prakaṭ karate hain, 3guṇaparyāyen anvay aur --------------------------------------------------------------------------
28
1. pāramārthik=vāstavik; yathārtha; sachchā . [vāstavik sat nityānityasvarūp hotā hai. utpādavyay anityatāko
aur dhrauvya nityatāko batalātā hai isaliye utpādavyayadhrauvya nityānityasvarūp vāstavik satko batalāte hai.
isaprakār ‘dravya utpādavyayadhrauvyavālā hai ’ aisā kahanese ‘vah sat hai’ aisā bhī binā kahe hī ājātā hai.]
2. apane= utpādavyayadhrauvyake. [yadi guṇ ho tabhī dhrauvya hotā hai aur yadi paryāyen hon tabhī utpādavyay hotā
hai; isaliye yadi guṇaparyāyen na hon to utpādavyayadhrauvya apane svarūpako prāpta ho hī nahīn sakate. isaprakār
‘dravya utpādavyayadhrauvyavālā hai’ –aisā kahanese vah guṇaparyāyavālā bhī siddha ho jātā hai.]
3. pratham to, guṇaparyāyen anvay dvārā dhrāvyako siūchat karate hain aur vyatirek dvārā utpādavyayane siūchat karate hain ;
isaprakār ve utpādavyayadhrauvyako siūchat karate haĩn. dūsare, guṇaparyāyen anvay dvārā nityatāko batalāte hain aur
vyatirek dvārā anityatako batalāte hain ; –isaprakār ve nityānityasvarūp satko batalāte haĩn.