Panchastikay Sangrah-Hindi (simplified iso15919 transliteration).

< Previous Page   Next Page >


Page 48 of 264
PDF/HTML Page 77 of 293

 

background image
48
] pañchāstikāyasaṅgrah
[bhagavānashrīkundakunda
ih hi jīvānān pudgalānān cha sattāsvabhāvatvādasti pratikṣhaṇamutpādavyayadhrauvyaikavr̥uttirūpaḥ pariṇāmaḥ. sa
khalu sahakārikāraṇasadbhāve draṣhṭaḥ, gatisthityavagāhapariṇāmavat. yastu sahakārikāraṇan sa kālaḥ.
tatpariṇāmānyathānupapatigamyamānatvādanukto‘pi nishchayakālo‘–stīti nishchīyate. yastu
nishchayakālaparyāyarūpo vyavahārakālaḥ sa jīvapadgalapariṇāmenābhi–vyajyamānatvāttadāyatta evābhigamyat
eveti.. 23..
-----------------------------------------------------------------------------
is jagatamen vāstavamen jīvoṅko aur pudgaloṅko sattāsvabhāvake kāraṇ pratikṣhaṇ
utpādavyayadhrauvyakī ekavr̥uttirūp pariṇām vartatā hai. vah [–pariṇām] vāstavamen sahakārī kāraṇake
sadbhāvamen dikhāī detā hai, gati–sthit–avagāhapariṇāmakī bhān̐ti. [jisaprakār gati, sthiti aur
avagāharūp pariṇām dharma, adharma aur ākāsharūp sahakārī kāraṇoṅke sadbhāvamen hote hain, usī prakār
utpādavyayadhrauvyakī ekatārūp pariṇām sahakārī kāraṇake sadbhāvamen hote haĩn.] yah jo sahakārī
kāraṇ so kāl hai.
1jīv–pudgalake pariṇāmakī 2anyathā anupapatti dvārā gnāt hotā hai isalie,
nishchayakāl–[astikāyarūpase] anukta hone par bhī–[dravyarūpase] vidyamān hai aisā nishchit hotā hai.
aur jo nishchayakālakī paryāyarūp vyavahārakāl vah, jīv–pudgaloṅke pariṇāmase vyakta [–gamya]
hotā hai isaliye avashya tadāshrit hī [–jīv tathā pudgalake pariṇāmake āshrit hī] ginā jātā hai
..23..
--------------------------------------------------------------------------
1. yadyapi kāladravya jīv–pudgaloṅke pariṇamāke atirikta dharmāstikāyādike pariṇāmako bhī nimittabhūt hai
tathāpi jīv–pudgaloṅke pariṇām spaṣhṭa khyālamen āte hain isaliye kāladravyako siddha karanemen mātra un doke
pariṇāmakī hī bāt lī gaī hai.
2. anyathā anupapatti = anya kisī prakārase nahīn ho sakatā. [jīv– pudgaloṅke utpādavyayadhrauvyātmak
pariṇām arthāt unakī samayavishiṣhṭa vr̥utti. vah samayavishiṣhṭa vr̥utti samayako utpanna karanevāle kisī padārthake
binā [–nishchayakālake binā] nahīn ho sakatī. jisaprakār ākāsh binā dravya avagāhan prāpta nahīn kar
sakate arthāt unakā vistār [tiryakapanā] nahīn ho sakatā usī prakār nishchayakāl binā dravya pariṇāmako
prāpta nahīn ho sakate arthāt unako pravāh [ūrdhvapanā] nahīn ho sakatā. is prakār nishchayakālake astitva
binā [arthāt nimittabhūt kāladravyake sadbhāv binā] anya kisī prakār jīv–pudgalake pariṇām ban nahīn
sakate isaliye ‘nishchayakāl vidyamān hai’ aisā gnāt hotā hai– nishchit hotā hai.]