māsoduayaṇasamvachchharo tti kālo parāyatto.. 25..
māsartvayanasamvatsaramiti kālaḥ parāyatta.. 25..
atra vyavahārakālasya kathañchitparāyattatvan dyotitam. paramāṇuprachalanāyattaḥ samayaḥ. nayanapuṭaghaṭanāyatto nimiṣhaḥ. tatsaṅkhyāvisheṣhataḥ kāṣhṭhā kalā nālī -----------------------------------------------------------------------------
uttaraḥ– jis prakār laṭakatī huī lambī ḍorīko, lambe bān̐sako yā kumhārake chākako ek hī sthān par sparsha karane par sarvatra chalan hotā hai, jis prakār manogna sparshanendriyaviṣhayakā athavā rasanendriyaviṣhayakā sharīrake ek hī bhāgamen sparsha hone par bhī sampūrṇa ātmāmen sukhānubhav hotā hai aur jis prakār sarpadansh yā vraṇ [ghāv] ādi sharīrake ek hī bhāgamen hone par bhī sampūrṇa ātmāmen duḥkhavedanā hotī hai, usī prakār kāladravya lokākāshamen hī hone par bhī sampūrṇa ākāshamen pariṇati hotī hai kyoṅki ākāsh akhaṇḍa ek dravya hai.
yahān̐ yah bāt mukhyataḥ dhyānamen rakhanā chāhiye ki kāl kisī dravyako pariṇamit nahīn karatā, sampūrṇa svatantratāse svayamev pariṇamit honevāle dravyoṅko vah bāhyanimittamātra hai .
is prakār nishchayakālakā svarūp darshāyā gayā.. 24..
anvayārthaḥ– [samayaḥ] samay, [nimiṣhaḥ] nimeṣh, [kāṣhṭhā] kāṣhṭhā, [kalā cha] kalā, [nālī] ghaṛī, [tataḥ divārātraḥ] ahorātra, [–divas], [māsartvayanasamvatsaram] mās, r̥utu, ayan aur varṣha – [iti kālaḥ] aisā jo kāl [arthāt vyavahārakāl] [parāyattaḥ] vah parāshrit hai.
ṭīkāḥ– yahān̐ vyavahārakālakā kathañchit parāshritapanā darshāyā hai.
paramāṇuke gamanake āshrit samay hai; āṅkhake michaneke āshrit nimeṣh hai; usakī [–nimeṣhakī] amuk saṅkhyāse kāṣhṭhā, kalā aur ghaṛī hotī hai; sūryake gamanake āshrit ahorātra hotā hai; aur usakī [–ahorātrakī] amuk saṅkhyāse mās, r̥utu, ayan aur varṣha hote haĩn. –aisā vyavahārakāl
50