Panchastikay Sangrah-Hindi (simplified iso15919 transliteration).

< Previous Page   Next Page >


Page 52 of 264
PDF/HTML Page 81 of 293

 

background image
52
] pañchāstikāyasaṅgrah
[bhagavānashrīkundakunda
atra vyavahārakālasya kathañchit parāyattatve sadupapattiruktā.
ih hi vyavahārakāle nimiṣhasamayādau asti tāvat chir iti kṣhipra iti sampratyayaḥ. sa khalu
dīrdhahrasvakālanibandhanan pramāṇamantareṇ na sambhāvyate. tadapi pramāṇan pudgaladravyapariṇāmamantareṇ nāvadhāryate.
tataḥparapariṇāmadyotamānatvādvayavahārakālo nishchayenānanyāshrito‘pi pratītyabhav ityabhi–dhīyate.
tadatrāstikāyasāmānyaprarūpaṇāyāmastikāyatvābhāvātsākṣhādanupanyasyamāno‘pi
-----------------------------------------------------------------------------
gāthā 26
anvayārthaḥ– [chiran vā kṣhipran] ‘chir’ athavā ‘kṣhipra’ aisā gnān [–adhik kāl athavā alpa
kāl aisā gnān] [mātrārahitan tu] parimāṇ binā [–kālake māp binā] [na asti] nahīn hotā;
[sā mātrā api] aur vah parimāṇ [khalu] vāstavamen [pudgaladravyeṇ vinā] pudgaladravyake nahīn hotā;
[tasmāt] isaliye [kālaḥ pratītyabhavaḥ] kāl āshritarūpase upajanevālā hai [arthāt vyavahārakāl
parakā āshray karake utpanna hotā hai aisā upachārase kahā jātā hai].
ṭīkāḥ– yahān̐ vyavahārakālake kathañchit parāshritapaneke viṣhayamen satya yukti kahī gaī hai.
pratham to, nimeṣh–samayādi vyavahārakālamen ‘chir’ aur ‘kṣhipra’ aisā gnān [–adhik kāl aur
alpa kāl aisā gnān hotā hai]. vah gnān vāstavamen adhik aur alpa kāl sāth sambandha
rakhanevāle pramāṇ [–kālaparimāṇ] binā sambhavit nahīn hotā; aur vah pramāṇ pudgaladravyake pariṇām
binā nishchit nahīn hotā. isaliye, vyavahārakāl parake pariṇām dvārā gnāt honeke kāraṇ – yadyapi
nishchayase vah anyake āshrit nahīn hai tathāpi – āshritarūpase utpanna honevālā [–parake avalambanase
upajanevālā] kahā jātā hai.
isaliye yadyapi kālako astikāyapaneke abhāvake kāraṇ yahān̐ astikāyakī sāmānya prarūpaṇāmen
usakā sākṣhāt kathan nahīnn hai tathāpi, jīv–pudgalake pariṇāmakī anyathā anupapatti dvārā siddha
honevālā nishchayarūp kāl aur unake pariṇāmake āshrit nishchit honevālā vyavahārarūp kāl
pañchāstikāyakī bhān̐ti lokarūpase pariṇat hai– aisā, atyanta tīkṣhṇa daṣhṭise jānā jā sakatā hai.
--------------------------------------------------------------------------

sākṣhāt =sīdhā [kālakā vistr̥ut sīdhā kathan shrī pravachanasārake dvitīy–shrutaskandhamen kiyā gayā hai; isaliye
kālakā svarūp vistārase jānaneke ichchhuk jignāsukoe pravachanasāramense te jān lenā chāhiye.]