kahānajainashāstramālā] ṣhaḍdravya–pañchāstikāyavarṇan
atra muktāvasthasyātmano nirupādhisvarūpamuktam. ātmā hi paradravyatvātkarmarajasā sākalyen yasminnev kṣhaṇe muchyate tasmi– nnevordhvagamanasvabhāvatvāllokāntamadhigamya parato gatihetorabhāvādavasthitaḥ kevalagnānadarshanābhyān svarūpabhūtatvādamukto‘nantamatīndriyan sukhamanubhavati. muktasya chāsya bhāvaprāṇadhāraṇalakṣhaṇan jīvatvan, chidrūpalakṣhaṇan chetayitr̥utvan, chitpariṇāmalakṣhaṇ upayogaḥ, nirvartitasamastādhikārashaktimātran prabhutvan, samastavastvasādhāraṇasvarūpanirvartanamātran kartr̥utvan, svarūpabhūtasvātankryalakṣhaṇasukhopalambha–rūpan bhoktr̥utvan, atītānantarasharīraparimāṇāvagāhapariṇāmarūpan dehamātratvan, upādhisambandhavivikta– mātyantikamamūrtatvam. karmasanyuktatvan tu dravyabhāvakarmavipramokṣhānna bhavatyeva. dravyakarmāṇi hi pudgalaskandhā bhāvakarmāṇi tu -----------------------------------------------------------------------------
ṭīkāḥ– yahān̐ muktāvasthāvāle ātmākā nirupādhi svarūp kahā hai.
ātmā [karmarajake] paradravyapaneke kāraṇ karmarajase sampūrṇarūpase jis kṣhaṇ chhūṭatā hai [–mukta hotā hai], usī kṣhaṇ [apane] ūrdhvagamanasvabhāvake kāraṇ lokake antako pākar āge gatihetukā abhāv honese [vahān̐] sthir rahatā huā, kevalagnān aur kevaladarshan [nij] svarūpabhūt honeke kāraṇ unase na chhūṭatā huā ananta atīndriy sukhakā anubhav karatā hai. us mukta ātmāko, bhāvaprāṇadhāraṇ jisakā lakṣhaṇ [–svarūp] hai aisā ‘jīvatva’ hotā hai; chidrūp jisakā lakṣhaṇ [– svarūp] hai aisā ‘chetayitr̥utva’ hotā hai ; chitpariṇām jisakā lakṣhaṇ [–svarūp] hai aisā ‘upayog’ hotā hai; prāpta kiye hue samasta [ātmik] adhikāroṅkī 1shaktimātrarūp ‘prabhutva’ hotā hai; samasta vastuonse asādhāraṇ aise svarūpakī niṣhpattimātrarūp [–nij svarūpako rachanerūp] ‘kartr̥utva’ hotā hai; svarūpabhūt svātaṅkrya jisakā lakṣhaṇ [–svarūp] hai aise sukhakī upalabdhirūp ‘bhoktr̥utva’ hotā hai; atīt anantar [–antim] sharīr pramāṇ avagāhapariṇāmarūp ‘2dehapramāṇapanā’ hotā hai; aur upādhike sambandhase 3vivikta aisā ātyantik [sarvathā] ‘amūrtapanā’ hotā hai. [mukta ātmāko] --------------------------------------------------------------------------
1. shakti = sāmarthya; īshatva. [mukta ātmā samasta ātmik adhikāroṅko bhoganemen arthāt unakā upayog karanemen
svayam samartha hai isaliye vah prabhu hai.]
2. mukta ātmākī avagāhanā charamasharīrapramāṇ hotī hai isaliye us antim sharīrakī apekṣhā lekar unako
‘dehapramāṇapanā’ kahā jā sakatā hai.
3. vivikta = bhinna; rahita.