72
] pa.nchAstikAyasa.ngrah
[bhagavAnashrIkundakunda
chetakasvabhAven prakR^iShTataravIryA.ntarAyAvasAditakAryakAraNasAmarthyAH sukhaduHkharUpa.n karmaphalamev prAdhAnyen
chetaya.nte. anye tu prakR^iShTataramohamalImasenApi prakR^iShTaj~nAnAvaraNamudritAnubhAven chetak–svabhAven
manAgvIryA.ntarAyakShayopashamAsAditakAryakAraNasAmarthyAH sukhaduHkharUpakarmaphalAnubhavan–sa.nvalitamapi
kAryamev prAdhAnyen chetaya.nte. anyatare tu prakShAlitasakalamohakala~N.hken samuchChinna–
kR^itsnaj~nAnAvaraNatayAtya.ntamunmudritasamastAnubhAven chetakasvabhAven samastavIryA.ntarAyakShayAsAditAna.nt–
vIryA api nirjIrNakarmaphalatvAdatya.nt–
-----------------------------------------------------------------------------
TIkAH– yah, 1chetayitR^itvaguNakI vyAkhyA hai.
koI chetayitA arthAt AtmA to, jo ati prakR^iShTa mohase malin hai aur jisakA prabhAv
[shakti] ati prakR^iShTa j~nAnAvaraNase mu.Nd gayA hai aise chetak–svabhAv dvArA sukhaduHkharUp ‘karmaphal’ ko
hI pradhAnataH chetate hai.n, kyo.nki unakA ati prakR^iShTa vIryAntarAyase kArya karanekA [–karmachetanArUp
pariNamit honekA] sAmarthya naShTa gayA hai.
dUsare chetayitA arthAt AtmA, jo ati prakR^iShTa mohase malin Che aur jisakA prabhAv 2prakR^iShTa
j~nAnAvaraNase mu.Nd gayA hai aise chetakasvabhAv dvArA – bhale hI sukhaduHkharUp karmaphalake anubhavase
mishritarUpasee bhI – ‘kArya’ ko hI pradhAnataH chetate hai.n, kyo.nki unho.nne alpa vIryA.ntarAyake kShayopashamase
3kArya karanekA sAmarthya prApta kiyA hai.
aur dUsare chetayitA arthAt AtmA, jisame.nse sakal mohakala.nk dhul gayA hai tathA samasta
j~nAnAvaraNake vinAshake kAraN jisakA samasta prabhAv atyanta vikasit ho gayA hai aise chetakasvabhAv
--------------------------------------------------------------------------
1. chetayitR^itva = chetayitApanA; chetanevAlApanA ; chetakapanA.
2. karmachetanAvAle jIvako j~nAnAvaraN ‘prakR^iShTa’ hotA hai aur karmaphalachetanAvAleko ‘ati prakR^iShTa’ hotA hai.
3. kArya = [jIv dvArA] kiyA jAtA ho vah; ichChApUrvak iShTAniShTa vikalparUp karma. [jin jIvo.nko vIryakA
kinchat vikAs huA hai unako karmachetanArUpase pariNamit sAmarthya pragaT huA hai isaliye ve mukhyataH
karmachetanArUpase pariNamit hote hai.n. vah karmachetanA karmaphalachetanAse mishrit hotI hai.]