dravyaguNAnAmarthA.ntarabhUtatve doSho.ayam.
j~nAnI j~nAnAdyadyarthA.ntarabhUtastadA svakaraNA.nshama.ntareN parashurahitadevadattavatkaraNavyApArA– samarthatvAdachetayamAno.achetan ev syAt. j~nAna~ncha yadi j~nAnino.arthA.ntarabhUta.n tadA tatkartra.nshama.ntareN devadattarahitaparashuvattatkartR^itvavyApArAsamarthatvAdachetayamAnamachetanamev syAt. na cha j~nAnaj~nAnino– ryutasiddhayossa.nyogen chetanatva.n dravyasya nirvisheShasya guNAnA.n nirAshrayANA.n shUnyatvAditi.. 48..
-----------------------------------------------------------------------------
TIkAH– dravya aur guNo.nko arthAntarapanA ho to yah [nimnAnusAr] doSh AyegA.
yadi j~nAnI [–AtmA] j~nAnase arthAntarabhUt ho to [AtmA] apane karaN–a.nsh binA, kulhA.DI rahit devadattakI bhA.Nti, 1karaNakA vyApAr karaneme.n asamartha honese nahI.n chetatA [–jAnatA] huA achetan hI hogA. aur yadi j~nAn j~nAnIse [–AtmAse] arthAntarabhUt ho to j~nAn apane kartR^i–a.nshake binA, devadatta rahit kulhA.DIkI bhA.Nti, apane 2kartAkA vyApAr karaneme.n asamartha honese nahI.n chetatA [–jAnatA] huA achetan hI hogA. punashcha, 3yutasiddha aise j~nAn aur j~nAnIko [–j~nAn aur AtmAko] sa.nyogase chetanapanA ho aisA bhI nahI.n hai, kyo.nki nirvisheSh dravya aur nirAshray guN shUnya hote hai.n.. 48.. --------------------------------------------------------------------------
j~nAnake sAth yukta hokar AtmA ‘j~nAnavAlA [–j~nAnI]’ hotA hai aisA bhI nahI.n hai. laka.DI aur manuShyakI
bhA.Nti j~nAn aur AtmA kabhI pR^ithak ho.nge hI kaise? visheSharahit dravya ho hI nahI.n sakatA, isaliye j~nAn rahit
AtmA kaisA? aur Ashray binA guN ho hI nahI.n sakatA, isaliye AtmAke binA j~nAn kaisA? isaliye
‘laka.DI’ aur ‘laka.DIvAle’kI bhA.Nti ‘j~nAn’ aur ‘j~nAnI’kA yutasiddhapanA ghaTit nahI.n hotA.]
88
1. karaNakA vyApAr = sAdhanakA kArya. [AtmA kartA hai aur j~nAn karaN hai. yadi AtmA j~nAnase bhinna hI ho to
AtmA sAdhanakA vyApAr arthAt j~nAnakA kArya karaneme.n asamartha honese jAn nahI.n sakegA isaliye AtmAko
achetanatva A jAyegA.]
2. kartAkA vyApAr = kartAkA kArya. [j~nAn karaN haie aur AtmA kartA hai. yadi j~nAn AtmAse bhinna hI ho to
j~nAn kartAkA vyApAr arthAt AtmAkA kArya karaneme.n asamartha honese jAn nahI.n sakegA isaliye j~nAnako
achetanapanA A jAvegA.]
3. yutasiddha = ju.Dkar siddha hue; samavAyase–sa.nyogase siddha hue. [jis prakAr laka.DI aur manuShya pR^ithak hone