dravyAchcha ananyAH anyatvaprakAshakA bhavanti.. 51..
darshanaj~nAne tathA jIvanibaddhe ananyabhUte.
vyapadeshataH pR^ithaktva.n kurute hi no svabhAvAt.. 52..
draShTA.ntadArShTAntikArthapurassaro dravyaguNAnAmanarthA.nntaratvavyAkhyopasa.nhAro.ayam.
varNarasaga.ndhasparshA hi paramANoH prarUpya.nte; te cha paramANoravibhaktapradeshatvenAnanye.api sa.nj~nAdivyapadeshaniba.ndhanairvisheShairanyatva.n prakAshayanti. eva.n j~nAnadarshane apyAtmani sa.nbaddhe Atma– dravyAdavibhaktapradeshatvenAnanye.api sa.nj~nAdivyapadeshaniba.ndhanairvisheShaiH pR^ithaktvamAsAdayataH, svabhAvatastu nityamapR^ithaktvamev bibhrataH.. 51–52..
-----------------------------------------------------------------------------
anvayArthaH– [paramANuprarUpitAH] paramANume.n prarUpit kiye jAne vAle aise [varNarasaga.ndhasparshAH] varNa–ras–ga.ndh–sparsha [dravyAt ananyAH cha] dravyase ananya vartate hue [visheShaiH] [vyapadeshake kAraNabhUt] visheSho.n dvArA [anyatvaprakAshakAH bhavanti] anyatvako prakAshit karanevAle hote hai.n [– svabhAvase anyarUp nahI.n hai]; [tathA] is prakAr [jIvanibaddhe] jIvame.n sambaddha aise [darshanaj~nAne] darshan–j~nAn [ananyabhUte] [jIvadravyase] ananya vartate hue [vyapadeshataH] vyapadesh dvArA [pR^ithaktva.n kurute hi] pR^ithaktva karate hai.n. [no svabhAvAt] svabhAvase nahI.n.
TIkAH– draShTAntarUp aur drArShTAntarUp padArthapUrvak, dravya tathA guNo.nke abhinna–padArthapaneke vyAkhyAnakA yah upasa.nhAr hai.
varNa–ras–ga.ndh–sparsha vAstavame.n paramANume.n prarUpit kiye jAte hai.n; ve paramANuse abhinna pradeshavAle honeke kAraN ananya hone par bhI, sa.nj~nAdi vyapadeshake kAraNabhUt visheSho.n dvArA anyatvako prakAshit karate hai.n. is prakAr AtmAme.n sambaddha j~nAn–darshan bhI Atmadravyase abhinna pradeshavAle honeke kAraN ananya hone par bhI, sa.nj~nAdi vyapadeshake kAraNabhUt visheSho.n dvArA pR^ithakpaneko prApta hote hai.n, parantu svabhAvase sadaiv apR^ithakpane ko hI dhAraN karate hai.n.. 51–52..
is prakAr upayogaguNakA vyAkhyAn samApta huA. -------------------------------------------------------------------------- drArShTAnta = draShTAnta dvArA samajhAAn ho vah bAt; upameya. [yahA.N paramANu aur varNAdik draShTAntarUp padArtha hai.n tathA
92