kahAnajainashAstramAlA] ShaDdravya–pa.nchAstikAyavarNan
yathA hi jalarAsherjalarAshitvenAsadutpAda.n saduchCheda.n chAnanubhavatashchaturbhyaH kakubvibhAgebhyaH krameN vahamAnAH pavamAnAH kallolAnAmasadutpAda.n saduchCheda.n cha kurvanti, tathA jIvasyApi jIvatven saduchChedamasadutpatti.n chAnanubhavataH krameNodIyamAnAH nArakatirya~N.hmanuShyadevanAmaprakR^itayaH saduchChedamasadutpAda.n cha kurva.ntIti.. 55..
juttA te jIvaguNA bahusu ya atthesu vichChiNNA.. 56..
yuktAste jIvaguNA bahuShu chArtheShu vistIrNAH.. 56..
-----------------------------------------------------------------------------
TIkAH– jIvako sat bhAvake uchChed aur asat bhAvake utpAdame.n nimittabhUt upAdhikA yah pratipAdan hai.
jis prakAr samudrarUpase asatke utpAd aur satke uchChedakA anubhav na karanevAle aise samudrako chAro.n dishAo.nme.nse kramashaH bahatI huI havAe.N kallolo.nsambandhI asatkA utpAd aur satkA uchChed karatI hai.n [arthAt avidyamAn tara.ngake utpAdame.n aur vidyamAn tara.ngake nAshame.n nimitta banatI hai], usI prakAr jIvarUpase satke uchChed aur asatke utpAd anubhav na karanevAle aise jIvako kramashaH udayako prApta hone vAlI nArak–tirya.nch–manuShya–dev nAmakI [nAmakarmakI] prakR^itiyA.N [bhAvo.nsambandhI, paryAyo.nsambandhI] satkA uchChed tathA asatkA utpAd karatI hai.n [arthAt vidyamAn paryAyake nAshame.n aur avidyamAn paryAyake utpAdame.n nimitta banatI hai.n].. 55..
anvayArthaH– [udayen] udayase yukta, [upashamen] upashamase yukta, [kShayeN] kShayase yukta, [dvAbhyA.n mishritAbhyA.n] kShayopashamase yukta [cha] aur [pariNAmen yuktAH] pariNAmase yukta–[te] aise [jIvaguNAH] [pA.Nch] jIvaguN [–jIvake bhAv] hai.n; [cha] aur [bahuShu artheShu vistIrNAH] unhe.n anek prakAro.nme.n vistR^it kiyA jAtA hai. --------------------------------------------------------------------------
te pA.nch jIvaguN jANavA; bahu bhedamA.n vistIrNa Che. 56.