kahAnajainashAstramAlA] ShaDdravya–pa.nchAstikAyavarNan
nirupAdhiH svAbhAvik eva. kShAyikastu svabhAvavyaktirUpatvAdana.nto.api karmaNaH kShayeNotpadya– mAnatvAtsAdiriti karmakR^it evoktaH. aupashamikastu karmaNAmupashame samutpadyamAnatvAdanupashame samuchChidyamAnatvAt karmakR^it eveti.
athavA udayopashamakShayakShayopashamalakShaNAshchatasro dravyakarmaNAmevAvasthAH, na punaH pariNAm– lakShaNaikAvasthasya jIvasya; tat udayAdisa.njAtAnAmAtmano bhAvAnA.n nimitta–
Na kuNadi attA ki.nchi vi muttA aNNa.n saga.n bhAva.n.. 59..
na karotyAtmA ki.nchidapi muktvAnyat svaka.n bhAvam.. 59..
----------------------------------------------------------------------------- kAraN sAdi hai isaliye karmakR^it hI kahA gayA hai. aupashamik bhAv karmake upashamase utpanna honeke kAraN tathA anupashamase naShTa honeke kAraN karmakR^it hI hai. [is prakAr audayikAdi chAr bhAvo.nko karmakR^it sa.nmat karanA.]
athavA [dUsare prakArase vyAkhyA karane par]– uday, upasham, kShay aur kShayopashamasvarUp chAr [avasthAe.N] dravyakarmakI hI avasthAe.N hai.n, pariNAmasvarUp ek avasthAvAle jIvakI nahI.n hai [arthAt uday Adi avasthAe.N dravyakarmakI hI hai.n, ‘pariNAm’ jisakA svarUp hai aisI ek avasthArUpase avasthit jIvakI–pAriNAmik bhAvarUp sthit jIvakI –ve chAr avasthAe.N nahI.n hai.n]; isaliye udayAdik dvArA utpanna honevAle AtmAke bhAvo.nko nimittamAtrabhUt aisI us prakArakI avasthAo.n.nrUp [dravyakarma] svaya.n pariNamit honeke kAraN dravyakarma bhI vyavahAranayase AtmAke bhAvo.nke katR^itvako prApta hotA hai.. 58..
anvayArthaH– [yadi bhAvaH karmakR^itaH] yadi bhAv [–jIvabhAv] karmakR^it ho.n to [AtmA karmaNAH kartA bhavati] AtmA karmakA [–dravyakarmakA] kartA honA chAhiye. [katha.n] vah to kaise ho sakatA hai? [AtmA] kyo.nki AtmA to [svaka.n bhAva.n muktvA] apane bhAvako Cho.Dkar [anyat ki.nchit api] anya kuCh bhI [na karoti] nahI.n karatA. --------------------------------------------------------------------------
jIv to kadI karato nathI nij bhAv viN ka.nI anyane. 59.