nishchayen jIvasya svabhAvAnA.n kartR^itva.n pudgalakarmaNAmakartR^itva.n chAgamenopadarshitamatra iti..61..
jIvo vi ya tArisao kammasahAveN bhAveNa.. 62..
jIvo.api cha tAdrashakaH karmasvabhAven bhAvena.. 62..
atra nishchayanayenAbhinnakArakatvAtkarmaNo jIvasya cha svaya.n svarUpakartR^itvamuktam.
karma khalu karmatvapravartamAnapudgalaska.ndharUpeN kartR^itAmanubibhrANa.n, karmatvagamanashaktirUpeN karaNatAmAtmasAtkurvat, prApyakarmatvapariNAmarUpeN karmatA.n kalayat, pUrvabhAvavyapAye.api dhruvatvA– la.nbanAdupAttApAdAnatvam, upajAyamAnapariNAmarUpakarmaNAshrIyamANatvAdupoDhasa.npradAnatvam, AdhIy– mAnapariNAmAdhAratvAdgR^ihItAdhikaraNatva.n, svayamev ShaTkArakIrUpeN vyavatiShThamAna.n na kArakA.ntaram– pekShate. -----------------------------------------------------------------------------
TIkAH– nishchayase jIvako apane bhAvo.nkA kartR^itva hai aur pudgalakarmo.nkA akartR^itva hai aisA yahA.N Agam dvArA darshAyA gayA hai.. 61..
anvayArthaH– [karma api] karma bhI [sven svabhAven] apane svabhAvase [svaka.n karoti] apaneko karate hai.n [cha] aur [tAdrashakaH jIvaH api] vaisA jIv bhI [karmasvabhAven bhAven] karmasvabhAv bhAvase [–audayikAdi bhAvase] [samyak AtmAnam] barAbar apaneko karatA hai.
TIkAH– nishchayanayase abhinna kArak honese karma aur jIv svaya.n svarUpake [–apane–apane rUpake] kartA hai aisA yahA.N kahA hai.
karma vAstavame.n [1] karmarUpase pravartamAn pudgalaska.ndharUpase kartR^itvako dhAraN karatA huA, [2] karmapanA prApta karanekI shaktirUp karaNapaneko a.ngIkR^it karatA huA, [3] prApya aise karmatvapariNAmarUpase karmapanekA anubhav karatA huA, [4] pUrva bhAvakA nAsh ho jAne par bhI dhruvatvako avalamban karanese jisane apAdAnapaneko prApta kiyA hai aisA, [5] utpanna hone vAle pariNAmarUp karma dvArA samAshrit honese [arthAt utpanna hone vAle pariNAmarUp kArya apaneko diyA jAnese] --------------------------------------------------------------------------
AtmAy karmasvabhAvarUp nij bhAvathI nijane kare. 62.
104