Panchastikay Sangrah-Hindi (itrans transliteration).

< Previous Page   Next Page >


Page 127 of 264
PDF/HTML Page 156 of 293

 

kahAnajainashAstramAlA] ShaDdravya–pa.nchAstikAyavarNan

[
127

ki.n cha svabhAvanirvR^ittAbhirevAna.ntaparamANumayIbhiH shabdayogyavargaNAbhiranyonyamanupravishya sama.ntato.abhivyApya pUrite.api sakale loke. yatra yatra bahira~N.hgakAraNasAmagrI samadeti tatra tatra tAH shabdatvenasvaya.n vyapariNama.nt iti shabdasya niyatamutpAdyatvAt ska.ndhaprabhavatvamiti.. 79.. ----------------------------------------------------------------------------- honese vah skandhajanya hai.n, kyo.nki mahAskandha paraspar TakarAnese shabda utpanna hotA hai. punashcha yah bAt visheSh samajhAI jAtI haiH– ekadUsareme.n praviShTa hokar sarvatra vyApta hokar sthit aisI jo svabhAvaniShpanna hI [–apane svabhAvase hI nirmitta], anantaparamANumayI shabdayogya–vargaNAo.nse samasta lok bharapUr hone par bhI jahA.N–jahA.N bahira.ngakAraN sAmagrI udit hotI hai vahA.N–vahA.N ve vargaNAe.N vah 3skandhajanya hai.. 79.. --------------------------------------------------------------------------

athavA nimnoktAnusAr bhI shabdake do prakAr hai.nH– [1] bhAShAtmak aur [2] abhAShAtmaka. uname.n bhAShAtmak

shabda dvividh hai.n.n – akSharAtmak aur anakSharAtmaka. sa.nskR^itaprAkR^itAdibhAShArUpase vah akSharAtmak hai.n aur
dvI.nndriyAdik jIvo.nke shabdarUp tathA [kevalIbhagavAnakI] divya dhvanirUpase vah anakSharAtmak hai.n. abhAShAtmak
shabda bhI dvividh hai.n – prAyogik aur vaishrisika. vINA, Dhol, jhA.njh, ba.nsarI Adise utpanna hotA huA
prAyogik hai aur meghAdise utpanna hotA huA vaishrasik hai.

kisI bhI prakArakA shabda ho kintu sarva shabdo.nkA upAdAnakAraN lokame.n sarvatra vyApta shabdayogya vargaNAe.N hI

haie; ve vargaNAe.N hI svayamev shabdarUpase pariNamit hotI hai.n, jIbh–Dhol–medh Adi mAtra nimittabhUt hai.n.

1shabdarUpase svaya.n pariNamit hotI hai.n; is prakAr shabda nityatarUpase [avashya] 2utpAdya hai; isaliye

1. shabdake do prakAr hai.nH [1] prAyogik aur [2] vaishrasika. puruShAdike prayogase utpanna honevAle shabda vah prAyogik hai.n aur meghAdise utpanna honevAle shabda vaishrasik hai.n.


2. utpAdya=utpanna karAne yogya; jisakI utpattime.n anya koI nimitta hotA hai aisA.

3. skandhajanya=skandho.n dvArA utpanna ho aisAH jisakI utpattime.n skandha nimitta hote hai.n aisA. [samasta lokame.n
sarvatra vyApta anantaparamANumayI shabdayogya vargaNAe.N svayamev shabdarUp pariNamit hone par bhI vAyu–galA–tAlu.n–
jivhA–oShTha, dya.nTA–mogarI Adi mahAskandho.nkA TakarAnA vah bahira.ngakAraNasAmagrI hai arthAt shabdarUp
pariNamaname.n ve mahAskandha nimittabhUt hai.n isaliye us apekShAse [nimitta–apekShAse] shabdako vyavahArase
skandhajanya kahA jAtA hai.]