Panchastikay Sangrah-Hindi (itrans transliteration). Kaldravya ka vyakhyan Gatha: 100.

< Previous Page   Next Page >


Page 153 of 264
PDF/HTML Page 182 of 293

 

kahAnajainashAstramAlA] ShaDdravya–pa.nchAstikAyavarNan

[
153

ath kAladravyavyAkhyAnam.

ChAlo pariNAmabhavo pariNAmo davvakAlasa.nbhUdo.
doNha.n es sahAvo kAlo khaNabha.nguro Niyado.. 100..
kAlaH pariNAmabhavaH pariNAmo dravyakAlasa.nbhUtaH.
dvayoreSh svabhAvaH kAlaH kShaNabha~N.hguro niyataH.. 100..

vyavahArakAlasya nishchayakAlasya cha svarUpAkhyAnametat.

ttra kramAnupAtI samayAkhyaH paryAyo vyavahArakAlaH, tadAdhArabhUta.n dravya.n nishchayakAlaH. ttra vyavahArakAlo nishchayakAlaparyAyarUpopi jIvapudgalAnA.n pariNAmenAvachChidyamAnatvAttatpariNAmabhav ityupagIyate, jIvapudgalAnA.n pariNAmastu bahira~N.hganimittabhUtadravyakAlasadbhAve sati sa.nbhUtatvAdrravya– ----------------------------------------------------------------------------

ab kAladravyakA vyAkhyAn hai.
gAthA 100

anvayArthaH– [kAlaH pariNAmabhavaH] kAl pariNAmase utpanna hotA hai [arthAt vyavahArakAl kA mAp jIv–pudgalo.nke pariNAm dvArA hotA hai]; [pariNAmaH dravyakAlasa.nbhUtaH] pariNAm dravyakAlase utpanna hotA hai.– [dvayoH eShaH svabhAvaH] yah, dono.nkA svabhAv hai. [kAlaH kShaNabhu~N.hguraH niyataH] kAl kShaNabha.ngur tathA nitya hai.

TIkAH– yah, vyavahArakAl tathA nishchayakAlake svarUpakA kathan hai.

vahA.N, ‘samay’ nAmakI jo kramik paryAy so vyavahArakAl hai; usake AdhArabhUt dravya vah nishchayakAl hai.

vahA.N, vyavahArakAl nishchayakAlakI paryAyarUp hone par bhI jIv–pudgalo.nke pariNAmase mApA jAtA hai – j~nAt hotA hai isaliye ‘jIv–pudgalo.nke pariNAmase utpanna honevAlA’ kahalAtA hai; aur jIv–pudgalo.nke pariNAm bahira.ng–nimittabhUt dravyakAlake sadbhAvame.n utpanna honeke kAraN ‘dravyakAlase utpanna honevAle’ kahalAte hai.n. vahA.N tAtparya yah hai ki – vyavahArakAl jIv–pudgalo.nke pariNAm dvArA --------------------------------------------------------------------------

pariNAmabhav Che kAL, kALapadArthabhav pariNAm Che;
–A Che svabhAvo ubhayanA; kShaNabha.ngI ne dhruv kAL Che. 100.