Panchastikay Sangrah-Hindi (itrans transliteration).

< Previous Page   Next Page >


Page 156 of 264
PDF/HTML Page 185 of 293

 

] pa.nchAstikAyasa.ngrah
[bhagavAnashrIkundakunda

156

kAlasya dravyAstikAyatvavidhipratiShedhavidhAnametat.

yathA khalu jIvapudgaladharmAdharmAkAshAni sakaladravyalakShaNasadbhAvAdrravyavyapadeshabhA~nji bhavanti, tathA kAlo.api. ityeva.n ShaDdravyANi. ki.ntu yathA jIvapudgaladharmAdharmAkAshAnA.n dvayAdipradeshalakShaNatvamasti astikAyatva.n, na tathA lokAkAshapradeshasa.nkhyAnAmapi kAlANUnAmek–pradeshatvAdastyastikAyatvam. at ev cha pa~nchAstikAyaprakaraNe na hIh mukhyatvenopanyastaH kAlaH. jIvapudgalapariNAmAvachChidyamAnaparyAyatven tatpariNAmAnyathAnupapatyAnumIyamAnadravyatvenA– traivA.ntarbhAvitaH.. 102..

–iti kAladravyavyAkhyAna.n samAptam.

-----------------------------------------------------------------------------

TIkAH– yah, kAlako dravyapaneke vidhAnakA aur astikAyapaneke niShedhakA kathan hai [arthAt kAlako dravyapanA hai kintu astikAyapanA nahI.n.n hai aisA yahA.N kahA hai].

jis prakAr vAstavame.n jIv, pudgal, dharma, adharma aur AkAshako dravyake samasta lakShaNo.nkA sadbhAv honese ve ‘dravya’ sa.nj~nAko prApta karate hai.n, usI prakAr kAl bhI [use dravyake samasta lakShaNo.nkA sadbhAv honese] ‘dravya’ sa.nj~nAko prApta karatA hai. is prakAr Chah dravya hai.n. kintu jis prakAr jIv, pudgal, dharma, adharma aur AkAshako 1dvi–Adi pradesh jisakA lakShaN hai aisA astikAyapanA hai, us prakAr kAlANuo.nko– yadyapi unakI sa.nkhyA lokAkAshake pradesho.n.n jitanI [asa.nkhya] hai tathApi – ekapradeshIpaneke kAraN astikAyapanA nahI.n hai. aur aisA honese hI [arthAt kAl astikAy na honese hI] yahA.N pa.nchAstikAyake prakaraName.n mukhyarUpase kAlakA kathan nahI.n kiyA gayA hai; [parantu] jIv–pudgalo.nke pariNAm dvArA jo j~nAt hotI hai – mApI jAtI hai aisI usakI paryAy honese tathA jIv–pudgalo.nke pariNAmakI anyathA anupapatti dvArA jisakA anumAn hotA hai aisA vah dravya honese use yahA.N 2antarbhUt kiyA gayA hai.. 102..

is prakAr kAladravyakA vyAkhyAn samApta huA. -------------------------------------------------------------------------- 1. dvi–Adi=do yA adhik; do se lekar ananta taka. 2. antarbhUt karanA=bhItar samA lenA; samAviShTa karanA; samAvesh karanA [is ‘pa.nchAstikAyasa.ngrah nAmak shAstrame.n

kAlakA mukhyarUpase varNan nahI.n hai, pA.Nch astikAyo.nkA mukhyarUpase varNan hai. vahA.N jIvAstikAy aur
pudgalAstikAyake pariNAmo.nkA varNan karate hue, un pariNAmo.n.n dvArA jisake pariNAm j~nAt hote hai– mApe jAte
hai.n us padArthakA [kAlakA] tathA un pariNAmo.nkI anyathA anupapatti dvArA jisakA anumAn hotA hai us
padArthakA [kAlakA] gauNarUpase varNan karanA uchit hai – aisA mAnakar yahA.N pa.nchAstikAyaprakaraName.n gauNarUpase
kAlake varNanakA samAvesh kiyA gayA hai.]