Panchastikay Sangrah-Hindi (itrans transliteration).

< Previous Page   Next Page >

Tiny url for this page: http://samyakdarshan.org/GcwELXo
Page 156 of 264
PDF/HTML Page 185 of 293


This shastra has been re-typed and there may be sporadic typing errors. If you have doubts, please consult the published printed book.

Hide bookmarks
background image
156
] pa.nchAstikAyasa.ngrah
[bhagavAnashrIkundakunda
kAlasya dravyAstikAyatvavidhipratiShedhavidhAnametat.
yathA khalu jIvapudgaladharmAdharmAkAshAni sakaladravyalakShaNasadbhAvAdrravyavyapadeshabhA~nji bhavanti, tathA
kAlo.api. ityeva.n ShaDdravyANi. ki.ntu yathA jIvapudgaladharmAdharmAkAshAnA.n dvayAdipradeshalakShaNatvamasti
astikAyatva.n, na tathA lokAkAshapradeshasa.nkhyAnAmapi kAlANUnAmek–pradeshatvAdastyastikAyatvam. at
ev cha pa~nchAstikAyaprakaraNe na hIh mukhyatvenopanyastaH kAlaH.
jIvapudgalapariNAmAvachChidyamAnaparyAyatven tatpariNAmAnyathAnupapatyAnumIyamAnadravyatvenA–
traivA.ntarbhAvitaH.. 102..
–iti kAladravyavyAkhyAna.n samAptam.
-----------------------------------------------------------------------------
TIkAH– yah, kAlako dravyapaneke vidhAnakA aur astikAyapaneke niShedhakA kathan hai [arthAt
kAlako dravyapanA hai kintu astikAyapanA nahI.n.n hai aisA yahA.N kahA hai].
jis prakAr vAstavame.n jIv, pudgal, dharma, adharma aur AkAshako dravyake samasta lakShaNo.nkA
sadbhAv honese ve ‘dravya’ sa.nj~nAko prApta karate hai.n, usI prakAr kAl bhI [use dravyake samasta
lakShaNo.nkA sadbhAv honese] ‘dravya’ sa.nj~nAko prApta karatA hai. is prakAr Chah dravya hai.n. kintu jis
prakAr jIv, pudgal, dharma, adharma aur AkAshako
1dvi–Adi pradesh jisakA lakShaN hai aisA
astikAyapanA hai, us prakAr kAlANuo.nko– yadyapi unakI sa.nkhyA lokAkAshake pradesho.n.n jitanI
[asa.nkhya] hai tathApi – ekapradeshIpaneke kAraN astikAyapanA nahI.n hai. aur aisA honese hI [arthAt
kAl astikAy na honese hI] yahA.N pa.nchAstikAyake prakaraName.n mukhyarUpase kAlakA kathan nahI.n kiyA
gayA hai; [parantu] jIv–pudgalo.nke pariNAm dvArA jo j~nAt hotI hai – mApI jAtI hai aisI usakI
paryAy honese tathA jIv–pudgalo.nke pariNAmakI anyathA anupapatti dvArA jisakA anumAn hotA hai
aisA vah dravya honese use yahA.N
2antarbhUt kiyA gayA hai.. 102..
is prakAr kAladravyakA vyAkhyAn samApta huA.
--------------------------------------------------------------------------
1. dvi–Adi=do yA adhik; do se lekar ananta taka.

2. antarbhUt karanA=bhItar samA lenA; samAviShTa karanA; samAvesh karanA [is ‘pa.nchAstikAyasa.ngrah nAmak shAstrame.n
kAlakA mukhyarUpase varNan nahI.n hai, pA.Nch astikAyo.nkA mukhyarUpase varNan hai. vahA.N jIvAstikAy aur
pudgalAstikAyake pariNAmo.nkA varNan karate hue, un pariNAmo.n.n dvArA jisake pariNAm j~nAt hote hai– mApe jAte
hai.n us padArthakA [kAlakA] tathA un pariNAmo.nkI anyathA anupapatti dvArA jisakA anumAn hotA hai us
padArthakA [kAlakA] gauNarUpase varNan karanA uchit hai – aisA mAnakar yahA.N pa.nchAstikAyaprakaraName.n gauNarUpase
kAlake varNanakA samAvesh kiyA gayA hai.]