158
] pa.nchAstikAyasa.ngrah
[bhagavAnashrIkundakunda
sparakAryakAraNIbhUtAnAdirAgadveShapariNAmakarmaba.ndhasa.ntati–samAropitasvarUpavikAra.n
tadAtve.anubhUyamAnamavalokya tatkAlonmIlitavivekajyotiH karmaba.ndhasa.ntati–pravartikA.n
rAgadveShapariNatimatyasyati, sa khalu jIryamANasneho jaghanyasnehaguNAbhimukhaparamANu–
badbhAviba.ndhaparA~N.hmukhaH pUrvaba.ndhAtprachyavamAnaH shikhitaptodakadausthyAnukAriNo duHkhasya parimokSha.n vigAhat
iti.. 103..
-----------------------------------------------------------------------------
isIme.n kahe hue jIvAstikAyame.n 1antargat sthit apaneko [nij AtmAko] svarUpase atyanta
vishuddha chaitanyasvabhAvavAlA nishchit karake 2paraspar kAryakAraNabhUt aise anAdi rAgadveShapariNAm aur
karmabandhakI paramparAse jisame.n 3svarUpavikAr 4Aropit hai aisA apaneko [nij AtmAko] us
kAl anubhavame.n AtA dekhakar, us kAl vivekajyoti pragaT honese [arthAt atyanta vishuddha
chaitanyasvabhAvakA aur vikArakA bhedaj~nAn usI kAl pragaT pravartamAn honese] karmabandhakI paramparAkA
pravartan karanevAlI rAgadveShapariNatiko Cho.DtA hai, vah puruSh, vAstavame.n jisakA 5sneh jIrNa hotA
jAtA hai aisA, jaghanya 6snehaguNake sanmukh vartate hue paramANukI bhA.Nti bhAvI bandhase parA~N.hmukh vartatA
huA, pUrva bandhase ChUTatA huA, agnitapta jalakI 7duHsthiti samAn jo duHkh usase parimukta hotA
hai.. 103..
--------------------------------------------------------------------------
1. jIvAstikAyame.n svaya.n [nij AtmA] samA jAtA hai, isaliye jaisA jIvAstikAyake svarUpakA varNan kiyA
gayA hai vaisA hI apanA svarUp hai arthAt svaya.n bhI svarUpase atyanta vishuddha chaitanyasvabhAvavAlA hai.
2. rAgadveShapariNAm aur karmabandha anAdi kAlase ek–dUsareko kAryakAraNarUp hai.n.
3. svarUpavikAr = svarUpakA vikAra. [svarUp do prakArakA haiH [1] dravyArthik nayake viShayabhUt svarUp, aur
[2] paryAyArthik nayake viShayabhUt svarUpa. jIvame.n jo vikAr hotA hai vah paryAyArthik nayake viShayabhUt svarUpame.n
hotA hai, dravyArthik nayake viShayabhUt svarUpame.n nahI.n; vah [dravyArthik nayake viShayabhUt] svarUp to sadaiv atyanta
vishuddha chaitanyAtmak hai.]
4. Aropit = [nayA arthAt aupAdhikarUpase] kiyA gayA. [sphaTikamaNime.n aupAdhikarUpase honevAlI ra.ngit
dashAkI bhA.Nti jIvame.n aupAdhikarUpase vikAraparyAy hotI huI kadAchit anubhavame.n AtI hai.]
5. sneh = rAgAdirUp chikanAhaTa.
6. sneh = sparshaguNakI paryAyarUp chikanAhaTa. [jis prakAr jaghanya chikanAhaTake sanmukh vartatA huA paramANu
bhAvI bandhase parA~N.hmukh hai, usI prakAr jisake rAgAdi jIrNa hote jAte hai.n aisA puruSh bhAvI bandhase parA~N.hmukh
hai.]
7. duHsthiti = ashA.nt sthiti [arthAt tale–upar honA, khadbad honA]H asthiratA; kharAb–burI sthiti. [jis
prakAr agnitapta jal khadbad hotA hai, tale–upar hotA rahatA hai, usI prakAr duHkh AkulatAmay hai.]