Panchastikay Sangrah-Hindi (itrans transliteration).

< Previous Page   Next Page >


PDF/HTML Page 20 of 293

 

background image
prashnaH– [1] vyavahArake binA nishchayakA upadesh nahI.n hotA – vah kis prakAr? tathA [2]
vyavahAranayako a.ngIkAr nahI.n karanA chAhiye – vah kis prakAr?
uttaraH– [1] nishchayanayase to AtmA paradravyase bhinna, svabhAvo.nse abhinna svaya.nsiddha vastu hai. use
jo na pahichAnee, unasee aisA hI kahate rahe to ve nahI.n samajhe.nge. isaliye unhe.n samajhAneke liye
vyavahAranayase sharIrAdik paradravyo.nkI sApekShatA dvArA nar–nArak–pR^ithvIkAyAdirUp jIvake bhed kiye,
tab ‘manuShya jIv hai,’ nArakI jIv hai’ ityAdi prakArase unhe.n jIvakI pahichAn huI; athavA abhed
vastume.n bhed utpanna karake j~nAn–darshanAdi guNaparyAyarUp jIvake bhed kiye, tab ‘jAnanevAlA jIv hai,’
‘dekhanevAlA jIv hai’ ityAdi prakArase unhe.n.n jIvakI pahichAn huI. aur nishchayase to vItarAgabhAv
mokShamArga hai; kintu use jo nahI.n jAnate, unasee aisA hI kahate rahe.n to ve nahI.n samajhe.nge ; isaliye
unhe.n samajhAneke liye, vyavahAranayase tattvArthashraddhAn j~nAnapUrvak paradravyakA nimitta miTAnekI sApekShatA
dvArA vrat–shIl–sa.nyamAdirUp vItarAgabhAvake visheSh darshAye, tab unhe.n vItarAgabhAvakI pahichAn huI.
isI prakAr, anyatra bhI vyavahAr binA nishchayakA upadesh na honA samajhanA.
[2] yahA.N vyavahArase nar–nArakAdi paryAyako hI jIv kahA. isaliye kahI.n us paryAyako hI
jIv na mAn lenA. paryAy to jIv–pudgalake sa.nyogarUp hai. vahA.N nishchayase jIvadravya prathak hai;
usIko jIv mAnanA. jIvake sa.nyogase sharIrAdikako bhI jIv kahA vah kathanamAtra hI hai. paramArthase
sharIrAdik jIv nahI.n hote. aisA hI shraddhAn karanA. DUsarabh, abhed AtmAme.n j~nAn–darshanAdi bhed
kiye isaliye kahI.n unhe.n bhedarUp hI na mAn lenA; bhed to samajhAneke liye hai. nishchayase AtmA
abhed hI hai; usIko jIvavastu mAnanA. sa.nj~nA–sa.nkhyAdi bhed kahe ve kathanamAtra hI hai ; paramAthase ve
pR^ithak– pR^ithak nahI.n hai.n. aisA hI shraddhAn karanA. punashcha, paradravyakA nimitta miTAnekI apekShAse vrat–
shIl–sa.nyamAdikako mokShamArga kahA isaliye kahI.n unhI.nko mokShamArga na mAn lenA; kyo.nki paradravyake
grahaN–tyAg AtmAko ho to AtmA paradravyakA kartA–hartA ho jAye, kintu koI dravya kisI dravyake
AdhIn nahI.n hai.n. AtmA to apane bhAv jo rAgAdik hai unhe.n Cho.Dkar vItarAgI hotA hai, isaliye
nishchayase vItarAgabhAv hI mokShamArga hai. vItarAgabhAvo.nko aur vratAdikako kadAchit kAryakAraNapanA hai
isaliye vratAdikako mokShamArga kahA kintu vah kathanamAtra hI hai. paramArthase bAhyakriyA mokShamArga nahI.n
hai. aisA hI shraddhAn karanA. isI prakAr, anyatra bhI vyavahAranayako a.ngIkAr na karanekA samajh
lenA.