kahAnajainashAstramAlA] navapadArthapUrvak–mokShamArgaprapa.nchavarNan
jalacharasthalacharakhacharA balinaH pa.nchendriyA jIvAH.. 117..
pa~nchendriyaprakArasUchaneyam. ath sparshanarasanaghrANachakShuHshrotrendriyAvaraNakShayopashamAt noindriyAvaraNodaye sati sparsha– rasaga.ndhavarNashabdAnA.n parichChettAraH pa.nchendriyA amanaskAH. kechittu noindriyAvaraNasyApi kShayop–shamAt samanaskAshcha bhavanti. tatra devamanuShyanArakAH samanaskA ev, tirya.nch ubhayajAtIyA iti..117..
tiriyA bahuppayArA NeraiyA puDhavibheyagadA.. 118..
tirya.nchaH bahuprakArAH nArakAH pR^ithivIbhedagatAH.. 118..
-----------------------------------------------------------------------------
anvayArthaH– [varNarasasparshaga.ndhashabdaj~nAH] varNa, ras, sparsha, gandha aur shabdako jAnanevAle .n[suranaranArakatirya.n~nchaH] dev–manuShya–nArak–tirya.nch–[jalacharasthalacharakhacharAH] jo jalachar, sthalachar, khechar hote hai.n ve –[balinaH pa.nchendriyAH jIvAH] balavAn pa.nchendriy jIv hai.n.
sparshanendriy, rasanendriy, ghrANendriy, chakShurindriy aur shrotrendriyake AvaraNake kShayopashamake kAraN, manake AvaraNakA uday honese, sparsha, ras, gandha, varNa aur shabdako jAnanevAle jIv manarahit pa.nchendriy jIv hai.n; katipay [pa.nchendriy jIv] to, unhe.n manake AvaraNakA bhI kShayopasham honese, manasahit [pa.nchendriy jIv] hote hai.n.
uname.n, dev, manuShya aur nArakI manasahit hI hote hai.n; tirya.nch dono.n jAtike [arthAt manarahit tathA manasahit] hote hai.n.. 117..
anvayArthaH– [devAH chaturNikAyAH] devo.nke chAr nikAy hai.n, [manujAH karmabhog– --------------------------------------------------------------------------