anukampAsvarUpAkhyAnametat. ka~nchidudanyAdiduHkhaplutamavalokya karuNayA tatpratichikIrShAkulitachittatvamaj~nAnino.anu–kampA. j~nAninastvadhastanabhUmikAsu viharamANasya janmArNavanimagnajagadavalokanAnmanAgmanaHkhed iti.. 137..
jIvassa kuNadi khoha.n kaluso tti ya ta.n budhA be.nti.. 138..
jIvasya karoti kShobha.n kAluShyamiti cha ta.n budhA bruvanti.. 138..
chittakaluShatvasvarUpAkhyAnametat. krodhamAnamAyAlobhAnA.n tIvrodaye chittasya kShobhaH kAluShyam. teShAmev ma.ndodaye tasya prasAdo.akAluShyam. tat kAdAchitkavishiShTakaShAyakShayopashame satyaj~nAnino bhavati. kaShAyodayAnu– vR^itterasamagravyAvartitopayogasyAvA.ntarabhUmikAsu kadAchit j~nAnino.api bhavatIti.. 138.. ----------------------------------------------------------------------------- avalokanase [arthAt sa.nsArasAgarame.n Dube hue jagatako dekhanese] maname.n ki.nchit khed honA vah hai..
anvayArthaH– [yadA] jab [krodhaH vA] krodh, [mAnaH] mAn, [mAyA] mAyA [vA] athavA [lobhaH] lobh [chittam AsAdya] chittakA Ashray pAkar [jIvasya] jIvako [kShobha.n karoti] kShobh karate haiai.n, tab [ta.n] use [budhAH] j~nAnI [kAluShyam iti cha bruvanti] ‘kaluShatA’ kahate hai.n.
TIkAH– yah, chittakI kaluShatAke svarUpakA kathan hai. ------------------------------------------------------------------------- is gAthAkI AchAryavar shrI jayasenAchAryadevakR^it TIkAme.n is prakAr vivaraN haiH– tIvra tR^iShA, tIvra kShudhA, tIvra
vyAkul hokar anukampA karatA hai; j~nAnI to svAtmabhAvanAko prApta na karatA huA [arthAt nijAtmAke
anubhavakI upalabdhi na hotI ho tab], sa.nkleshake parityAg dvArA [–ashubh bhAvako Cho.Dkar] yathAsambhav
pratikAr karatA hai tathA use duHkhI dekhakar visheSh sa.nveg aur vairAgyakI bhAvanA karatA hai.
jIvane kare je kShobh, tene kaluShatA j~nAnI kahe. 138.
200
137..